آشنایی با قراردادهای آتی

قرارداد آتی معامله‌ای است که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند تا یک کالا با ویژگی‌های خاص را در زمانی معین در آینده با قیمتی معین معامله کنند.

معاملات آتی

درسال 1848 میلادی در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آنرا بستانند. به تدریج فروشندگان و خریداران شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی (Futures) را پایه ریزی کردند بدین معنی که: تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده با قیمت توافق شده بفروشد.

آذرماه ١٣٨۴ را می توان به عنوان سرآغاز جشن بلوغ بازار سرمایه ایران قلمداد کرد. در آن تاریخ طبق تصویب مجلس شورای اسلامی بر اساس قانون جدید بازار سرمایه که توسط دولت محترم به مجلس تقدیم شد، معاملات اوراق مشتقه مانند قراردادهای آتی کالا در بورس شکل قانونی پیدا نمود و مراجع تقلید نیز قبل از دولت و مجلس مجوز لازم را تنفیذ نموده بودند.

آتی کالا

قرارداد آتی توافقنامه ای است مبتنی بر خرید یا فروش دارایی مشخص در زمان معین در آینده، با قیمت مشخص. در این قرارداد خریدار متعهد می گردد کالای مورد نظر را در تاریخ تعیین شده تحویل گرفته و مبلغ مشخصی را بابت هر واحد از آن پرداخت نماید و فروشنده نیز متعهد میگردد درتاریخ موردنظر درازای دریافت وجه مشخصی کالای مورد نظر را تحویل نماید. برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات قیمت، بخشی از وجه تضمین هریک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند. هم اکنون زعفران رشته ای بریده ممتاز ،زعفران رشته ای درجه یک ، زیره سبز و پسته داراییهای پایه پذیرفته شده به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی بورس کالا می باشد.

از مزایای قراردادهای آتی امکان پوشش ریسک (hedging) با هزینه کم، امکان سود آوری در بازار نزولی ( short sell)، امکان ورود در بازارهای بزرگتر با سرمایه کم (leverage)، آربیتراژ می باشد.

نرخ تسویه درپایان روز معاملاتی کشف میگردد و با توجه به آن به روزرسانی حسابها صورت میپذیرد و سود و زیان کلیه قراردادهای باز توسط اتاق پایاپای بورس محاسبه و در حساب مشتریان اعمال می گردد. قیمت تسویه روزانه هم اکنون بر اساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به پایان آخرین جلسه معاملاتی و قیمت تسویه لحظه ای براساس میانگین قیمت 30% پایانی حجم معاملات منتهی به هر لحظه محاسبه خواهد شد.

در صورتیکه پس از کشف نرخ تسویه و اعمال آن در صورتحساب مشتریان، موجودی حساب از حداقل سپرده تعیین شده توسط بورس کمتر گردد اخطار افزایش وجه تضمین برای مشتریان ارسال می گردد. مشتریان فرصت دارند تا یک ساعت پس از شروع معاملات روز بعد نسبت به افزایش موجودی خود اقدام نمایند.در صورت عدم واریز وجه در زمان اعلام کارگزار از سوی مشتری، کارگزار موظف است با اخذ موقعیت معکوس نسبت به بستن معامله باز مشتری اقدام نماید.

بیشتر قراردادهای آتی، منجر به تحویل فیزیکی کالا نمیشود علتش آن است که اکثر سرمایه گذاران قبل از فرا رسیدن زمان تحویل کالا، اقدام به بستن قرارداد یا Offsetting می نمایند. تبدیل تعهد از طریق اتخاذ یک ”موقعیت تعهدی“ جدید معکوس در مقابل ”موقعیت تعهدی باز“ مشتری صورت می پذیرد.

تمامی افراد حقیقی و حقوقی میتوانند با مراجعه به شعب کارگزاری سهم آشنا با همراه داشتن اصل مدارک هویتی و تکمیل فرم ها اقدام به اخذ کد معاملاتی قرارداد آتی نمایند. و همچنین در صورت داشتن شرایط لازم بعد از اخذ مجوز دسترسی به سامانه برخط معاملات قراردادهای آتی، کد کاربری و کلمه عبور برای استفاده از خدمات آنلاین برای مشتریان محترم صادر میگردد .

گواهی سپرده کالایی

گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که نشان دهنده مالکیت دارنده ی آن بر مقدار معینی کالاست و پشتوانه آن قبض انبار استانداری است که توسط انبارهای موردتایید بورس صادر می گردد. بر اساس گزارش های منتشر شده توسط نهادهای بین المللی قبوض انبار از ابزارهای متداول تامین مالی در کشورهای توسعه یافته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه به حساب می آیند. از کاربردهای آشنایی با قراردادهای آتی مهم قبوض انبار در تامین مالی، برای تمامی بخش های اقتصادی، ابزار تحویل در قراردهای آتی می باشد.

تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که کد معاملات اوراق بهادار دارند، می‌توانند اقدام به معامله گواهی سپرده کالایی هر کالایی نمایند. برای تحویل گرفتن کالا از انبار (در صورت داشتن گواهی سپرده در کد بورسی) باید مدارک لازم شامل معرفی نامه برای انبار از کارگزاری دریافت شود و با ارائه مدارک به انبار و واریز هزینه های انباردار کالا به خریدار تحویل داده می شود.

قرارداد آتی (Future Contract) چیست؟ آشنایی با مشخصات قراردادهای آتی

در خصوص بازار بورس کالا، تا این‌جا با نحوه دریافت کد بورسی و انجام معاملات در هر زیربازار آشنا شدیم. در این مقاله می‌خواهیم با ماهیت قراردادهای آتی آشنا شویم. این که قراردادهای آتی چه هستند؟ چگونه کار می‌کنند؟ شرایط معاملات چیست؟ تفاوت قراردادهای آتی با پیمان آتی چیست؟ و هر موضوع دیگری که به این قراردادها مربوط باشد. اگر قصد فعالیت در بازار آتی را دارید، در ادامه با ما همراه باشید.

قرارداد آتی چیست؟

قرارداد آتی معامله‌ای است که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند تا یک کالا با ویژگی‌های خاص را در زمانی معین در آینده با قیمتی معین معامله کنند.

در قراردادهای آتی وجه معامله در آینده پرداخت می‌شود. یعنی در زمان معامله پولی ردوبدل نمی‌شود. تنها درصدی از قرارداد به عنوان وجه تضمین پرداخت می‌شود تا دو طرف معامله به قرارداد پایبند بمانند. هر دو طرف معامله باید ریسک افزایش یا کاهش قیمت آشنایی با قراردادهای آتی در زمان تحویل کالا را بپذیرند و در صورتی که بخواهند قرارداد را فسخ کنند، مبلغی به عنوان جریمه نکول پرداخت خواهند کرد.

برای درک بهتر قرارداد آتی فرض کنید در مهرماه هستیم و شما یک قرارداد آتی سکه را خریداری کرده‌اید. همچنین فرض می‌کنیم حجم هر قرارداد آتی سکه ۱۰ عدد، قیمت هر سکه ۱۵ میلیون تومان و تاریخ تحویل آن اسفند ماه باشد. در این صورت شما موظفید در اسفند ماه مبلغ ۱۵۰ میلیون تومان را برای هر قرارداد خریداری شده به فروشنده پرداخت کرده و سکه‌های خود را دریافت کنید، چه قیمت سکه در اسفند ماه افزایش یافته باشد چه کاهش.

انواع قراردادهای آتی

قراردادهای آتی معمولا به دو گروه قراردادهای آتی کالا و قراردادهای آتی مالی تقسیم بندی می‌شوند.

• قراردادهای آتی کالا و دارایی پایه آن معمولا محصولات کشاورزی، فلزی و نفتی می‌باشند.
• در قرارداد های آتی مالی از سهام، ارز و اوراق قرضه استفاده می‌شود.

مشخصات قراردادهای آتی

هر قرارداد آتی دارای مشخصاتی از جمله اندازه قرارداد، زمان سررسید، قیمت کالا، وجه تضمین و غیره می‌باشد. در ادامه تمام ویژگی‌هایی که در یک قرارداد آتی ذکر می‌شوند، را بررسی می‌کنیم.

• دارایی پایه: قیمت قراردادهای آتی از یک دارایی که به آن دارایی پایه می‌گویند، مشتق می‌شود. به همین دلیل نیز قراردادهای آتی را یکی از ابزارهای بازار مشتقه می دانند. مثلا قراردادهای آتی می‌توانند بر روی محصولات کشاورزی منتشر شوند که در این صورت آن محصول کشاورزی، دارایی پایه قرارداد آتی نامیده می‌شود.
• اندازه آشنایی با قراردادهای آتی قرارداد: حجمی از دارایی که در هر قرارداد معامله می‌شود را گویند. مثلا در قرارداد آتی زعفران حجم هر قرارداد ۱۰۰ گرم می‌باشد. اگر خریدار ۵ قرارداد آتی زعفران را بخرد در واقع ۵۰۰ گرم زعفران خریده است.
• وجه تضمین اولیه: درصدی از ارزش هر قرارداد است که دو طرف به عنوان ضمانت اجرای قرارداد می‌پردازند. مثلا اگر وجه تضمین اولیه زعفران ۳۰۰ هزار تومان باشد و شما ۵ قرارداد زعفران خریده باشید، یعنی باید مبلغ ۱۵۰۰۰۰۰ تومان را به عنوان وجه تضمین اولیه بپردازید.
• حداقل وجه تضمین: معمولا برابر با ۶۰٪ وجه تضمین اولیه است. این مقدار حداقل وجهی را نشان می‌دهد که سرمایه گذار برای انجام شدن معامله و جلوگیری از وضعیت call margin باید در حساب خود داشته باشد.

• تاریخ سررسید: همان روز موعودی است که معامله انجام می‌شود. امکان انجام معامله در تاریخی به جز تاریخ سرسید وجود ندارد.
• قیمت تسویه روزانه: این عدد میانگین قیمت معاملات انجام شده برای هر قرارداد در نیم ساعت پایانی آخرین جلسه معاملاتی در هر روز است. قیمت تسویه روزانه به عنوان مبنای قیمت برای معاملات روز بعد استفاده می‌شود. این عدد را می‌توان معادل قیمت پایانی در بازار اوراق بهادار در نظر گرفت.
• حجم: در اطلاعات هر نماد، حجم نشان‌دهنده تعداد قرارداد‌های معامله شده تا آن لحظه می‌باشد.
• ارزش: در اطلاعات نماد، قیمتی را به عنوان قیمت تسویه لحظه‌ای مشاهده می‌کنید. اگر قیمت تسویه لحظه‌ای را در حجم ضرب آشنایی با قراردادهای آتی کنید، ارزش معاملات بدست می‌آید.
• حد نوسان قیمت روزانه: میزان نوسان مجاز قیمت در هر روز معاملاتی ۵٪ قیمت تسویه روز قبل می‌باشد. در نتیجه امکان ثبت سفارش با قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از این محدوده وجود ندارد.
• کارمزد: درصدی از ارزش قرارداد است که دو طرف معامله بابت دریافت خدمات پرداخت می‌کنند. در حال حاضر کارمزد هر قرارداد آتی برای هر طرف معامله ۰.۰۰۰۶۸ ارزش قرارداد می‌باشد که ۰.۰۰۰۴ آن سهم کارگزار، ۰.۰۰۰۲ آن سهم شرکت بورس کالا و ۰.۰۰۰۰۸ آن سهم سازمان بورس و اوراق بهادار است.

در شکل زیر مشخصات قرارداد آتی زیره سبز را برای نمونه مشاهده می‌کنید.

موقعیت‌های قراردادهای آتی

هر مرحله از معاملات آتی، با توجه به شرایطی که خریدار یا فروشنده در آن قرار دارد، نام متفاوتی دارد. بهتر است با این مراحل آشنا شویم.

• موقعیت تعهدی خرید: به موقعیتی گفته می‌شود که در آن فرد اقدام به خرید یک قرارداد آتی می‌کند به گونه‌ای که متعهد می‌شود در تاریخ سررسید دارایی پایه را تحویل بگیرد، یا موقعیتی که در آن فرد با امید افزایش قیمت، قرارداد آتی را نگهداری می‌کند. در این صورت حساب وی هر روز بر اساس قیمت تسویه روزانه در معرض سود یا زیان قرار می‌گیرد. این وضعیت به Long position نیز معروف است.
• موقعیت تعهدی فروش: به موقیعتی گفته می‌شود که در آن فرد یک قرارداد آتی را می‌فروشد و متعهد به تحویل دادن کالا در تاریخ سررسید می‌شود. این موقعیت، Short position نیز نامیده می‌شود.
• موقعیت تعهدی باز: یک قرارداد آتی خرید/فروش با سفارش در خلاف جهت (ثبت سفارش فروش/خرید)، معاوضه فیزیکی، تسویه نقدی و یا تحویل کالا می‌تواند بسته شود. اگر قرارداد از طریق روش‌های ذکر شده بسته نشود، در موقعیت تعهدی باز قرار دارد.

نمادهای معاملاتی در قراردادهای آتی

هر نماد معاملاتی در قراردادهای آتی شامل نام کالا و تاریخ سررسید آن می‌باشد. این نام ها بر اساس مصوبه هیئت پذیرش بورس تعیین می‌شوند. در شکل زیر نام نماد زیره سبز با سررسید اذرماه سال ۹۹ را مشاهده می‌کنید.

قرارداد آتی چه سودی برای معامله گران دارد؟

دو موضوعی که می‌تواند قراردادهای آتی را برای معامله گران جذاب کند پوشش ریسک و سفته بازی است. این موضوع را با مثال توضیح می‌دهیم.

فرض کنید یک تولید کننده شروع به تولید کالایی نموده است که نوسان قیمت آن بالاست. همچنین کالاهای در دست تولید، ۳ ماه دیگر آماده خواهند شد. با توجه به تغییرات قیمت این کالا، نمی‌توان از رشد قیمت در ماه‌های آینده مطمئن بود. پس فروشنده می‌تواند با انگیزه پوشش ریسک از قرارداد آتی فروش استفاده کند.

در مثال دیگری فرض کنید قیمت سکه را بررسی کرده‌اید و انتظار دارید قیمت در ماه‌های آینده یک میلیون تومان کاهش یابد و به عدد ۱۴ میلیون تومان برسد. در این صورت می‌توانید وارد یک قرارداد آتی فروش به قیمتی بالاتر از ۱۴ میلیون تومان مثلا ۱۵ میلیون تومان شوید. اگر پیش بینی شما درست باشد، در تاریخ سررسید می‌توانید سکه را ۱۴ میلیون تومان خریداری کرده و ۱۵ میلیون تومان بفروشید. یعنی از هر سکه یک میلیون تومان سود کنید. در این‌جا گفته می‌شود شما با انگیزه سفته بازی وارد یک قرارداد آتی شده‌اید.

عملکرد اهرمی قراردادهای آتی

اگر بخواهید چرخ ماشین خود را عوض کنید، حتما از جک استفاده می‌کنید. جک در اینجا نقش اهرم را ایفا می‌کند. در واقع اهرم وسیله‌ای است که نتیجه کار شما را چند برابر می‌کند. در مثال ماشین نیز نیرویی که شما برای بالابردن ماشین استفاده می‌کنید را چند برابر می‌کنید.

در بازارهای مالی نیز اهرم همین نقش را دارد. اهرمی بودن قراردادهای آتی به معامله گران این فرصت را می‌دهد تا با سپرده اولیه اندک سود زیادی را بدست آورند. اما دقت کنید که معاملات آتی به خودی خود معالات پرریسکی محسوب می‌شوند و اهرم ضمانتی برای کسب سود نیست. یعنی همان‌طور که می‌تواند بازده معامله شما را افزایش دهد، می‌تواند در شرایط نزولی، باعث چندبرابر شدن ضرر معاملات نیز شود.

تفاوت قرارداد آتی و پیمان آتی چیست؟

پیمان آتی (forward contract) در واقع نوع غیر استانداردی از قرارداد آتی (future contract) است. در نتیجه ریسک آن کمی بیشتر از قرارداد آتی می‌باشد. این دو معامله اصولا ماهیت یکسانی دارند و از لحاظ تعیین قیمت و زمان تحویل کالا مشابهند، اما تفاوت‌هایی نیز دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

• بارزترین تفاوت پیمان آتی و قرارداد آتی بازاری است که در آن معامله می‌شوند. قرارداد آتی در بورس و پیمان آتی در بازار فرابورس معامله می‌شوند. بنابراین می‌توان گفت قراردادهای آتی شفافیت قیمتی بیشتری نسبت به پیمان آتی دارند.
• در معاملات قراردادهای آتی واسطه‌ای بنام اتاق پایاپای وجود دارد و وجه تضمین معامله توسط اتاق پایاپای دریافت می‌شود. در حالی که اتاق پایاپای در پیمان آتی نقشی ندارد. بنابراین دو طرف معامله می‌توانند در مورد پرداخت یا عدم پرداخت وجه تضمین و مبلغ آن توافق کنند. پس می‌توان گفت قراردادهای آتی از پشتوانه قابل اعتمادی به عنوان اتاق پایاپای استفاده می‌کنند.
• در پیمان آتی پرداخت معمولا یکبار و در زمان سررسید انجام می‌شود، در حالی که این فرآیند در قراردادهای آتی بصورت روزانه و بر اساس سازوکار تسویه حساب روزانه ودیعه، صورت می‌پذیرد.

قراردادهای آتی معمولا می‌توانند قبل از سررسید با اتخاذ یک موقعیت معکوس بسته شوند. یعنی الزامی برای مالکیت دارایی نیست و می‌توان از شرایط پیش فروش استفاده کرد. حتی در صورت نیاز به تحویل کالا می‌توان آن را از بازار فیزیکی خریداری کرده و تحویل داد. در حالی که در پیمان آتی معمولا در تاریخ سررسید، کالا به صورت فیزیکی تحویل و یا معامله بصورت تسویه نقدی بسته می‌شود. بنابراین قراردادهای آتی از نقدشوندگی بالاتری برخوردارند.

سوالات متداول

در حال حاضر معاملات آتی بر روی سکه، زیره، زعفران و پسته انجام می‌شوند.

می‌توانید از سایت بورس کالا به آدرسcdn.ime.co.ir استفاده کنید.

سررسید هر قرارداد در اطلاعیه مشخصات قرارداد درج می‌شود. امکان نگهداری اوراق بعد از سررسید وجود ندارد.

آشنایی با قراردادهای آتی سکه - بخش ششم

در بخش پنجم از سری مطالب " آشنایی با قراردادهای آتی سکه " انواع معامله ها را معرفی کردیم و روش معاملاتی آن ها را توضیح دادیم که مهم ترین آن ها آربیتراژرها بودند که با یک مثال کاربردی روش کاریشان را باز نمودیم. حتما برای درک بهتر مطالب پست های قبلی را مطالعه بفرمایید.

نحوه انجام معاملات آتی سکه

بورس کالا، نحوه انجام معاملات قرارداد آتی برای هر کالا را بصورت استاندارد شده تعیین می کند، بطوریکه برای هر قرارداد زمان تحویل، مقدار کالا، میزان سپرده قرارداد آتی و سایر مشخصات مربوط به کالا مشخص باشد.

برای انجام معامله هر قرارداد آتی خریدار و فروشنده مبلغی را به عنوان سپرده قرارداد آتی در حدود 66.000.000 ریال به منظور حسن انجام قرارداد به حساب عملیاتی خود نزد اتاق پایاپای واریز می نمایند. سپس بر اساس استانداردهای تعیین شده بورس اقدام به تکمیل فرم درخواست خرید یا فروش می نماید که اکنون این فرآیند در کارگزاری ها به صورت تماس تلفنی و آنلاین انجام می پذیرد.

خریدار و فروشنده با توجه به زمان تحویل کالا بر روی قیمت رقابت می نمایند. و پس از توافق بر روی قیمت، معامله صورت پذیرفته و اتاق پایاپای مبلغ وجه تضمین اولیه قرار داد را در حساب عملیاتی شخص مسدود می نماید. هزینه کارگزاران و عوارض بورس و کارمزد اتاق پایاپای مجموعاً به مبلغ 60.000 ریال از حساب معامله گر کسر و به حساب اتاق پایاپای واریز می شود. پس از انعقاد قرارداد بین خریدار و فروشنده، در صورتیکه هرکدام از طرفین قرارداد تمایلی به ماندن در قرارداد نداشته باشند می توانند قرارداد خود را در تابلو بورس عرضه نماید.

در این حالت رقابت بر روی تابلو بورس بر اساس قیمت پیشنهادی صورت می گیرد و پس از انجام قرارداد آتی توسط خریدار جدید کلیه مسئولیت ها به خریدار جدید منتقل می گردد.

در زیر تصویر تابلو معاملاتی اخرین قرارداد آتی را قرار می دهم (به دلیل بسته بودن بازار قیمت ها صفر هستند) :

قرارداد آتی دی ماه

همچنین به شما پیشنهاد می کنم تا مطالب دیگر و تحلیل های بنده را از طریق کانال شخصی ام در تلگرام ببینید .

آشنایی با قراردادهای آتی

اوراق بهادار

• معرفی اوراق بهادار
• فرم اوراق
• سجام و احراز هویت
• کد بورسی

ضوابط اجرایی

• ضوابط اجرایی سنجش شرایط مشتری
• کارمزد
• اعتبار

بورس کالا

• معرفی بورس کالا
• فرم‌های بورس کالا
• رینگ‌های معاملاتی
• معاملات آتی

لینک‌ها

بورس انرژی

• معرفی بورس انرژی
• فرم‌های بورس انرژی
• شماره حساب‌ بورس انرژی

معاملات

• معاملات بورس انرژی

عرضه و پذیرش

سامانه معاملات

• پشتیبانی سامانه معاملات
• منابع آموزشی سامانه‌های معاملاتی
• راهنمای سامانه‌های معاملاتی

اطلاعات بازار

• وبلاگ تحلیل‌ها و گزارشات
• گزارش روزانه
• تحلیل بنیادی
• بولتن هفتگی

آمار و اخبار و تحلیل‌ها

درباره ما

تماس‌ با ما

• راه‌های ارتباطی
• شماره حساب‌ها
• دعوت به همکاری
• اخبار ویژه کارگزاری

معاملات آتی

آشنایی با قراردادهای آتی

تعریف قراردادهای آتی: قرارداد آتي قراردادي است كه فروشنده بر اساس آن متعهد می شود در سررسيد معين، مقدار معيني از كالاي مشخص را به قيمتي كه الان تعيين می‌كنند، بفروشد و در مقابل طرف ديگرقرارداد متعهد می شود آن كالا را با آن مشخصات، خريداري كند.در این قراردادها، براي جلوگيري از امتناع طرفين از انجام قرارداد، طرفين به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغي را به عنوان وجه تضمين نزد اتاق پاياپاي بگذارند و متعهدمی شوند متناسب با تغيیرات قيمت آتی، وجه تضمين را تعديل كنند و اتاق پاياپاي بورس کالا از طرف آنان وكالت دارد متناسب با تغييرات، بخشي از وجه تضمين هر يک از طرفين را به عنوان اباحه تصرف در اختيار طرف دیگر معامله قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سر رسيد با هم تسويه كنند.

معاملات آتي در بورس کالاي ايران

با توجه به اينکه اولين معاملات قراردادهاي آتی در دنيا به صورت استاندارد در بور سهاي کالايی انجام شده است.در کشور ما نيزمعاملات اولين قرارداد آتی در بورس کالای ايران با راه اندازی قرارداد آتی بر روی شمش طلاي يک اونسی که در سال1387مورد پذيرش قرار گرفته بود آغاز شد.اما با راه اندازی قراردادهای آتی بر روی سکه طلای بهارآزادی و آغاز معاملات آن هم اکنون تقریبا تمام معاملات آتی بورس کالا به قراردادهای سکه طلای بهارآزادی اختصاص پیدا کرده است که روز به روز نیز بر متقاضیان حضور در این بازار افزوده می شود نگاهی به آمار معاملات قراردادهای آتی در بورس کالای ایران نشان می‌دهد طی مدتی که از راه اندازی این قراردادها می گذرد، حجم و ارزش این معاملات هر سال نسبت به سال قبل افزایش بسیار چشمگیری راتجربه کرده است.

برخي اصطلاحات مهم در قراردادهاي آتي

دارايی پايه، کالا يا آن دارايي که قرارداد آتی بر روي آن منتشر می شود را دارايی پايه می گويند. معمولاً در بورس هاي کالايی دنيا دارايی‌هاي مختلفی از جمله محصولات کشاورزی،انواع فلزات، انواع فراورده های نفتی و سايرمحصولات به عنوان قرارداد آتي منتشر می شوند و به عنوان دارايی پايه قراردادهای آتی مطرح می گردند.

موقعيت تعهدي فروش، شخصی که در بورس، قرارداد آتی را به فروش می رساند و خود را به تحويل دادن دارايي پايه بر اساس ضوابط استاندارد بورس در تاريخ معينی در آينده متعهد می نمايد، اصطلاحآ موقعیت فروش اختیار کرده است. دارنده موقعيت تعهدی فروش، اگر تا تاريخ سررسيد قرارداد، اين موقعيت را حفظ نمايد ضرورتاً بايد دارايی پايه را تحويل دهد.

موقعيت تعهدی خريد،شخصی که در بورس قرارداد آتي را می خرد و خود را متعهد به خريد دارايی پايه بر اساس ضوابط استاندارد بورس درتاريخ معينی می نمايد، اصطلاحاً موقعيت خريد يا موقعيت تعهدی خريد اختيار کرده است و اگر تا تاريخ سررسيد قرارداد اين موضع را حفظ نمايد ضرورتاً باید کل ارزش دارایی پایه را پرداخت آشنایی با قراردادهای آتی نماید.

سررسيد قرارداد، تاریخی که درآن قرارداد به طور کامل تسویه و بسته می‌­شود.تاريخ سررسيد قراردادهای آتی بر روي يک کالا به صورت استاندارد و مشخص توسط بورس تعيين می‌شود و فقط براي سررسيدهای معينی که تعيين می شود امکان انجام معاملات آتی وجود دارد.مثلاً در قراردادهای آتی سکه طلای بورس کالا سررسيد قراردادها پایان تمامی ماه هاي سال می باشد.

اندازه قرارداد،در قراردادهاي آتي اندازه هر قرارداد توسط بورس تعيين می شودو سرمایه گذاران فقط می توانند مضرب‌هاي صحيحي از اين مقدار را مورد معامله قرار دهند.به طور مثال در قراردادهاي آتي سکه طلاي بورس کالا، اندازه قرارداد 10 عدد سکه طلاي بهارآزادي می باشد.

مشخصات قرارداد آتی سکه بهار آزادی

معمولا تعداد زیادی از قراردادهای آتی قبل از رسیدن به دوره تحویل فیزیکی، با اتخاذ یک موقعیت معکوس بسته و تسویه می شوند ولی مشتریانی که به قصد تحویل کالا وارد بازار آتی می‌­شوند بایستی دو روز کاری قبل از آخرین روز معاملاتی، فرم “گواهی آمادگی تحویل” را تکمیل و به کارگزار خود ارائه دهند.عدم ارائه این فرم، نکول محسوب می شود و موقعیت‌های آنها به قیمت تسویه همان روز تسویه شده و جریمه‌ای معادل با 2 سرکارمزد و1 درصد ارزش قرارداد با قیمت تسویه آن روز محاسبه شده و از حساب آنها کسر می­‌شود.

در بازار آتی سکه پس از ارائه فرم گواهی آمادگی تحویل در اولین­ روزکاری ­پس از آخرین روز معاملاتی فروشنده­ سکه­‌های خود را به ­یکی از شعب بانک عامل که توسط بورس تعیین می­‌شود،تحویل و پس از پرداخت هزینه کارشناسی برای هر قرارداد پرداخت می‌­کند و خریدارنیز وجهی معادل با قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی برای هر سکه،واریزمی‌­کند و در روز بعد خریدارسکه های خود را تحویل می‌­گیرد و وجه به حساب فروشنده ­واریزمی شود.کارمزدتسویه و تحویل برای هر قرارداد 50،000ریال­ می­‌باشد و در ­صورت نکول هریک از طرفین جریمه‌ای معادل با دو سرکارمزد،1درصدارزش قرارداد با قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی­ و ­مابالتفاوت قیمت نقدی نسبت به قیمت آتی(اگر به نفغ مشتری نکول کننده باشد) از­حساب ­وی کسر و به حساب طرف مقابل واریز می‌شود.اگر­خریدارنکول­ کند هزینه کارشناسی­ سکه­‌ها نیز ازحساب وی کسرمی‌­شود.

هر قرارداد معادل با 10 سکه که براساس استاندارد بانک مرکزی با عیار 900 در هزار با وزن 133 / 8 گرم می باشد.سررسید قراردادها تمام ما ه‌های سال می باشد و حداکثر دامنه نوسان قیمتی 5 % نسبت به قیمت تسویه روز قبل می باشد آخرین روز معاملاتی قرارداد نیز از تاریخ مندرج در اطلاعیه معاملاتی قرارداد تا 5 روز قبل از پایان ماه قرارداد و حداقل تغییر قیمت سفارش 5،000ریال می باشد همچنین وجه تضمین اولیه هر قرارداد طبق آخرین بخش نامه اعلامی از طرف بورس کالای ایران می‌­باشد که با نوسانات قیمتی توسط بورس تعدیل می‌شود. همچنین میزان وجه تضمین مورد نیاز برای مشتریانی که موقعیت خرید و فروش هم‌زمان در سرسیدهای متفاوت می گیرند معادل با وجه تضمین لازم برای حداکثر موقعیت های تعهدی باز خرید یا فروش آنها می‌باشد وکارمزد معاملات برای هرقرارداد 30،000ریال می باشد.همچنین تسویه قراردادها به صورت روزانه بوده و نیم ساعت پس از پایان معاملات عملیات تسویه توسط اتاق پایاپای انجام می شود.

معاملات و قراردادهای آتی یا فیوچرز

قراردادهای آتی(معاملات فیوچرز) نوعی قرارداد حقوقی برای خرید یا فروش یک دارایی، کالایی خاص یا اوراق بهادار با قیمتی از پیش تعیین شده در زمان معینی در آینده هستند. قراردادهای آتی از نظر کمی و کیفی استاندارد می شوند تا معاملات در بورس آتی تسهیل شود. خریدار قرارداد آتی با اتمام قرارداد آتی تعهد خرید و دریافت دارایی اصلی را به عهده می گیرد. فروشنده قرارداد آتی تعهد می کند که دارایی اصلی را در تاریخ انقضا تهیه کند و تحویل دهد.

درک قراردادهای آتی

قراردادهای آتی قراردادهای مالی مشتقه ای هستند که طرفین را ملزم به معامله دارایی در تاریخ و قیمت از پیش تعیین شده آینده می کند. در اینجا، خریدار باید خرید کند یا فروشنده باید دارایی اصلی را بدون توجه به قیمت فعلی بازار در تاریخ انقضا، به قیمت تعیین شده بفروشد. دارایی های اساسی شامل کالاهای فیزیکی یا سایر ابزارهای مالی است.

قراردادهای آتی مقدار دارایی اساسی را به تفصیل شرح می دهند و برای سهولت تجارت در بورس آتی استاندارد می شوند. معاملات آتی را می توان برای ریسک یا سوداگری تجاری (احتکار) استفاده کرد. "قرارداد آتی" و "فیوچرز" به یک چیز اشاره دارند. به عنوان مثال، ممکن است کسی بگوید که فیوچرز نفت را خریداری کرده است، که به معنای یک قرارداد آتی نفت است. وقتی کسی می گوید "قرارداد آتی"، معمولاً به نوع خاصی از فیوچرز اشاره می کند مانند نفت، طلا، اوراق قرضه یا معاملات آتی شاخص S&P 500. قراردادهای آتی نیز یکی از مستقیم ترین روش های سرمایه گذاری در نفت است.

برخلاف قراردادهای فوروارد، قراردادهای آتی استاندارد هستند. فورواردها انواع مشابهی از قراردادها هستند که در آینده قیمت فعلی را قفل می کنند، اما فورواردها بدون نسخه معامله می شوند و دارای شرایط قابل تنظیم هستند که بین طرف های دیگر منعقد شده است. از سوی دیگر، قراردادهای آتی، هر یک بدون در نظر گرفتن طرف مقابل، شرایط یکسانی خواهند داشت.

معاملات فیوچرز در بیت کوین یا ارزهای دیجیتال به چه معناست؟

معاملات آتی بیت کوین سرمایه گذاران را قادر می سازد تا بدون نیاز به نگه داشتن ارز دیجیتال، در فضای ارزهای دیجیتال قرار گرفته و از تغییرات قیمتی سود ببرند. آنها شبیه یک قرارداد آتی برای یک کالا یا شاخص سهام هستند زیرا به سرمایه گذاران این امکان را می دهند تا در مورد قیمت آینده ارز دیجیتال حدس بزنند. بورس تجاری شیکاگو قراردادهای ماهانه برای تسویه نقدی ارائه می دهد. این بدان معناست که یک سرمایه گذار پس از تسویه قرارداد به جای تحویل فیزیکی بیت کوین، پول نقد می گیرد.

Cboe Options اولین قرارداد آتی بیت کوین را در 10 دسامبر 2017 ارائه کرد. اما در مارس 2019 پیشنهادات جدید خود را متوقف کرد. بورس تجاری شیکاگو پلتفرم آتی بیت کوین آشنایی با قراردادهای آتی خود را در 18 دسامبر 2017 افتتاح کرد. علاوه بر قراردادهای استاندارد بیت کوین، این صرافی معاملات آتی میکرو بیت کوین را که یک دهم اندازه یک قرارداد استاندارد بیت کوین است و امکاناتی دیگر را در معاملات آتی بیت کوین ارائه می دهد. سایر جاها، مانند Bakkt وIntercontinental، قراردادهای آتی بیت کوین روزانه و ماهانه را برای تحویل فیزیکی ارائه می دهند.

آشنایی با سرمایه گذاری در معاملات فیوچرز بیت کوین

معاملات آتی بیت کوین اهداف زیادی را ارائه می دهد که هر یک برای فعالان مختلف در اکوسیستم بیت کوین منحصر به فرد است. برای استخراج کنندگان بیت کوین، معاملات آتی ابزاری برای قفل کردن قیمت ها هستند که بدون توجه به مسیر قیمت آتی رمزارز، بازگشت سرمایه آنها را در استخراج، تضمین می کند.

سرمایه گذاران از معاملات آتی بیت کوین برای محافظت از پوزیشن های خود در بازار لحظه ای یا اسپات، استفاده می کنند. به عنوان مثال، اگر یک سرمایه گذار روی افزایش قیمت بیت کوین در بازار اسپات سرمایه گذاری کند، ممکن است برای کاهش ریسک خود در معاملات آتی بیت کوین، پوزیشن شورت بگیرد. سفته بازان و معامله گران، که اغلب در معاملات آتی ورود و خروج انجام می دهند، ممکن است از معاملات فیوچرز بیت کوین برای سودهای کوتاه مدت و بلند مدت استفاده کنند.

معاملات آتی بیت کوین مزایای متعددی دارد. ابتدا، قراردادهای آتی بیت کوین در بورسی که توسط کمیسیون معاملات آتی کالا تنظیم می شود، معامله می شود که ممکن است باعث ایجاد اعتماد در سرمایه گذاران نهادی بزرگ برای مشارکت شود. در بیشتر عمر کوتاه بیت کوین، این ارز دیجیتال خارج از محدوده مقررات معامله می شود و آن را به عنوان دارایی خطرناکی برای پول سازمانی تبدیل می کند.

دوم، از آنجا که قراردادهای آتی به صورت نقدی تسویه می شوند، نیازی به کیف پول بیت کوین نیست و هیچ مبادله فیزیکی بیت کوین در معامله انجام نمی شود. بنابراین، معاملات آتی بیت کوین خطر نگهداری دارایی های ناپایدار را با تغییرات شدید قیمت از بین می برد. همچنین نگه داشتن بیت کوین می تواند یک امر گران قیمت باشد و بر هزینه های کلی بیفزاید. درنهایت، قراردادهای آتی دارای محدودیت پوزیشن و قیمت هستند که سرمایه گذاران را قادر می سازد تا ریسک خود را در یک محدوده مشخص مدیریت کنند.

در چه جایی می توان معاملات آتی بیت کوین را انجام داد؟

رشد بازار آتی بیت کوین با بازار اسپات ارزهای دیجیتال همراه بوده است. صرافی های ارزدیجیتال اولین مکان هایی بودند که قابلیت معاملات آتی بیت کوین را ارائه کردند. اما عدم وجود مقررات برای ارزهای دیجیتال آنها را به مکانهای خطرناک برای معامله گران جدی تبدیل کرد.

راه اندازی معاملات آتی بیت کوین در بورس تجاری شیکاگو و Cboe وضعیت موجود را تغییر داد. در حالی که Cboe معاملات آتی بیت کوین را متوقف کرده است، بورس تجاری شیکاگو ارزهای رمزنگاری شده را دو برابر کرده و سایر محصولات مشتقه مربوط به آن را معرفی کرده است. به عنوان مثال معاملات آتی میکرو بیت کوین که یک دهم اندازه یک قرارداد آتی استاندارد بیت کوین در بورس تجاری شیکاگو است.

Bakkt، که توسط مالک NYSE Intercontinental پشتیبانی می شود در سال 2019 راه اندازی شد و خود را به عنوان یک راه حل کامل برای ترویج کشف قیمت های تنظیم شده و نقدینگی بازار تبلیغ می کند. همچنین معاملات آتی بیت کوین را همراه برخی امکانات ارائه می دهد. ErisX یک شرکت تجاری مستقر در شیکاگو است که قابلیت معاملات آتی بیت کوین با تسویه نقدی را ارائه می دهد که با تعیین حدود بالا و پایین، مواجهه با ارزهای دیجیتال را محدود می کند.

صرافی هایی مانند OKEx و بایننس نیز از بزرگترین مکان ها برای معاملات آتی بیت کوین می باشند. صرافی بایننس، در واقع، بر اساس اعداد قراردادهای بهره آزاد در بستر خود، رتبه اول را دارد. با این حال، توسط مقامات آمریکایی تنظیم نمی شود.

معاملات آتی بیت کوین چگونه کار می کند؟

قوانین و مقررات مربوط به معاملات آتی بیت کوین همانند معاملات آتی معمولی است. ابتدا برای شروع معامله باید یک حساب کارگزاری یا صرافی ایجاد کنید. پس از تأیید حساب، شما می توانید معامله را شروع کنید. معاملات آتی قابلیت استفاده از اهرم سنگین را برای انجام معاملات می دهند. میزان اهرم می تواند بین صرافی ها بسیار متفاوت باشد. به عنوان مثال صرافی بایننس، امکان استفاده از اهرم با ضریب 125 را در ابتدای راه اندازی پلتفرم معاملات آتی خود به معامله گران میداد اما اخیرا و در جولای 2021 این مقدار را به 20 کاهش داد.

ملاحظات اصلی برای معاملات آتی بیت کوین، الزامات بودجه احتیاطی یا مارجین و جزئیات قرارداد است. مارجین حداقل وثیقه ای است که برای انجام معاملات باید در حساب خود داشته باشید. هرچه میزان معامله بیشتر باشد، مبلغ مارجین مورد نیاز توسط کارگزار یا صرافی برای انجام معامله بیشتر است. از آنجا که بیت کوین یک دارایی ریسک پذیر و از جهاتی ناپایدار است، صرافی های تنظیم شده به طور کلی به مقادیر مارجین بیشتری در مقایسه با سایر دارایی ها نیاز دارند. برخی از صرافی های ارزهای دیجیتال، مانند بایننس، اجازه استفاده از ارزهای دیجیتال را به عنوان مارجین می دهند. به عنوان مثال، می توانید از استیبل کوین هایی مانند تتر یا خود بیت کوین برای معاملات خود در بایننس استفاده کنید.

خواندن جزئیات قرارداد آتی بیت کوین

در زیر جزئیات یک قرارداد آتی بیت کوین توسط بورس تجاری شیکاگو ارائه شده است:

واحد قرارداد: 5 بیت کوین، مطابق نرخ مرجع بیت کوین ارائه شده توسط بورس تجاری شیکاگو

واحد قیمت: دلار آمریکا

شرایط مارجین: 50٪ پول نقد مبلغ قرارداد

دوره اجرای قرارداد: شش ماه آینده

روش تسویه حساب: تسویه مالی

مثال زیر را برای قرارداد آتی بیت کوین گروه بورس تجاری شیکاگو در نظر بگیرید. فرض کنید یک سرمایه گذار در دو قرارداد آتی بیت کوین در مجموع 10 بیت کوین خریداری کرده است. قیمت یک بیت کوین، هنگام خرید قرارداد آتی، هر یک 5000 دلار آشنایی با قراردادهای آتی است، به این معنی که قیمت کل هر دو قرارداد آتی 50،000 دلار است. شرایط مورد نیاز برای معاملات آتی بیت کوین در بورس تجاری شیکاگو، 50 درصد است، به این معنی که سرمایه گذار باید 25000 دلار به عنوان مارجین واریز کند. او می تواند بقیه قیمت خرید قرارداد را با استفاده از اهرم تامین کند.

ارزش قرارداد بر اساس قیمت دارایی اصلی (یعنی بیت کوین) متفاوت است. نرخ مرجع بیت کوین توسط بورس تجاری شیکاگو برای تعیین قیمت بیت کوین استفاده می شود که در واقع میانگین قیمت بیت کوین است که از صرافی های متعدد و براساس حجم معاملات آنها تهیه شده است. بسته به نوسانات قیمت بیت کوین، سرمایه گذار می تواند قراردادهای آتی خود را نگه دارد یا آنها را به شخص دیگری بفروشد.

در پایان مدت قرارداد خود، سرمایه گذار این اختیار را دارد که یا آنها را به قراردادهای جدید تبدیل کند یا اجازه انقضای آن را داده و تسویه نقدی مقرر را جمع آوری کند. برخی از قراردادها، مانند قراردادهای Bakkt و ErisX، به صورت فیزیکی حل و فصل می شوند. این بدان معناست که سرمایه گذار پس از انقضا، کالای مورد نظر - در این مورد بیت کوین - را دریافت می کند.

به یاد داشته باشید که پس از تحویل نهایی رمزارز در یک قرارداد آتی که به صورت فیزیکی تسویه شده است، هزینه های مربوط به نگهداری و ذخیره بیت کوین وجود دارد. در سال 2021، بورس تجاری شیکاگو معاملات آتی میکرو بیت کوین را معرفی کرد. اندازه یک قرارداد میکرو بیت کوین، یک دهم یک بیت کوین است. بیش از 3500 حساب پس از اولین راه اندازی، قرارداد آتی میکرو بیت کوین را معامله کردند.

ملاحظات ویژه برای معاملات آتی بیت کوین

در حالی که حجم آن افزایش یافته است، معاملات آتی بیت کوین از نظر پویایی بازار و آشنایی با قراردادهای آتی اجزای سازنده هنوز در حال شکل گیری است. بنابراین، با سایر معاملات آتی برای انواع دارایی ها متفاوت است. در اینجا نکات خاصی وجود دارد که هنگام معاملات آتی بیت کوین باید به آن توجه کنید.

• معاملات آتی بیت کوین شبیه بازارهای ارزهای دیجیتال است زیرا فاقد حجم نقدینگی یا تعداد کافی فعالان در اکوسیستم خود است که برای سایر کالاها وجود دارد. بنابراین، حجم معاملات می تواند کم باشد و نوسانات قیمت می تواند زیاد باشد، به ویژه در طول نوسانات ناپایدار قیمت ارز دیجیتال. معاملات آتی برای سایر کالاها می تواند شاخص هایی را ارائه دهد یا قیمت های بازار اصلی را پیش بینی کند. اما معاملات آتی بیت کوین قیمت های بازار را دنبال می کنند.

• چشم انداز نظارتی برای معاملات آتی بیت کوین هنوز مشخص نیست. همانطور که در بالا ذکر شد، صرافی های معدودی هستند که معاملات آتی تنظیم شده را ارائه می دهند. معاملات آتی بیت کوین که در صرافی های خارج از ایالات متحده ارائه می شود، تحت نظارت نمایندگی های واقع در این کشور نیست. چنین شرایطی امکان سود دهی آشنایی با قراردادهای آتی از طریق آربیتراژهای نظارتی را دارد، اما می تواند منجر به ریسک نمایی نیز شود.

• در حالی که یک فرمول نظری برای محاسبه قیمت آتی بیت کوین وجود دارد، چندین عامل دیگر در سناریوی واقعی نقش دارند. درک سرمایه گذاران از نوسان دارایی یکی از عوامل است. رویدادهای خبری مهم نیز عاملی دیگر است. بیت کوین در حال حاضر به دلیل نوسان قیمتی زیاد در بین سرمایه گذاران شهرت دارد و هیچ توضیح اضافی درباره یک ارز دیجیتال که در اصل برای انجام تراکنش های روزانه طراحی شده بود اما تاکنون به این وعده عمل نکرده است، وجود ندارد. همه این ها نشان می دهد که معاملات آتی بیت کوین در برابر نوسانات دارایی های اصلی آنها یک عامل کاهش ریسک موثر نیست.

جمع بندی

در این مقاله با مفهوم معاملات آتی یا فیوچرز آشنا شدیم که به طور خاص، درباره معاملات آتی بیت کوین به طور مفصل تری صحبت شد. معاملات آتی بیت کوین یا سایر ارزهای دیجیتال، به خاطر استفاده از اهرم، علاوه بر اینکه می تواند سود زیادی داشته باشد، اما از طرفی دیگر ضرر آنها نیز می تواند بسیار بزرگ باشد.

مخصوصا اینکه اگر نوسانات قیمتی مارکت بر خلاف جهت پوزیشن شما بوده و قیمت به نقطه ای برسد که ضرر شما به اندازه کل مارجین یا دارایی تضمینی شما شده که در این حالت، صرافی پوزیشن شما را به طور اتوماتیک می بندد و کل دارایی تضمینی یا مارجین شما از بین می رود. به این شرایط اصطلاحا لیکویید شدن می گویند.

بنابراین همواره توصیه می شود که بدون تحلیل کافی، وارد معاملات آتی ارزهای دیجیتال نشوید و از اهرم های معاملاتی پایین استفاده کنید. همینطور برای پیشگیری از لیکویید شدن، استفاده از حد ضرر را در این نوع معاملات نباید فراموش کرد چرا که ضرر کردن، قطعا بهتر از نابود شدن کل سرمایه خواهد بود.