دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟

در ابتدا بهتر است با تعریف حجم مبنا آشنا شویم. قیمت هر سهم در هر روز معاملاتی در یک بازه مجاز می تواند تغییر کند. گاهی سهم در قیمت های مختلف از ابتدا تا انتهای این بازه جا به جا می شود و گاهی نیز تنها در بخشی از بازه تغییر می کند. حجم مبنا تعداد سهمی را نشان می دهد که در همان روز باید معامله شود تا رشد قیمت پایانی، 100% در قیمت بازگشایی سهم در روز بعد تاثیر بگذارد. دلیل وجود حجم مبنا این است که از ایجاد قیمت های کاذب جلوگیری شود و سرمایه گذاران بدانند نوسان قیمت سهام به دلیل معامله واقعی تعداد مشخصی سهم است.

راهنمای معامله در بازارهای پرنوسان

نوسانات در بازارهای مالی اجتناب ناپذیر است و معامله گران سؤالات بسیاری درباره آن می پرسند. با اینکه ممکن است در ابتدا انجام معاملات را دشوار سازد اما حرکت شدید قیمتها می تواند فرصت های خوبی را نیز فراهم کند. اگر قادر به کنترل احساساتی مانند طمع و ترس باشیم، لازم است که بتوانیم بر واکنش شدید قیمت نیز سرمایه گذاری کنیم.

روش های مختلفی برای تعیین زمان وقوع نوسانات بازار و استراتژی های بیشمار وجود دارد که می توانیم با استفاده از آنها سرمایه خود را حفظ کنیم یا از کاهش و افزایش نوسانات سود ببریم.

بهترین معامله گران که به مدت طولانی در بازار هستند، همیشه قوانین و استراتژی هایی دارند که با شروع غیرقابل پیش بینی واکنش قیمت، از آنها استفاده می نمایند.

معاملات بخصوص در زمان نوسانات ریسک دارد

به قسمت مورد علاقه خود بروید

نوسانات چیست؟

معامله گران باتجربه می دانند که ممکن است در هر نقطه و بخشی از بازارهای به هم پیوسته که ما معامله می کنیم، نوسان باشد. روند بازارهای هموار یا متراکم نیز می توانند در اثر شوک های شدید و نوسانات ناخواسته قطع شوند.

معنی "نوسان" چیست؟

نوسانات ، تمایل آماری یک بازار برای افزایش یا افت شدید در یک بازه زمانی خاص است و با انحراف استاندارد اندازه گیری می شود - یعنی اینکه مقدار یک قیمت چقدر از آنچه انتظار می رود، منحرف می شود که عموماً به معنی نوسان است.

دوره های نوسانات بازار به چه صورت است؟

وقتی نوسانات افزایش می یابد، باید شاهد تراکم گسترده ای از قیمت، حجم بالا و افزایش معاملات در یک جهت باشیم – برای مثال، هنگام صعود بازار سفارشات خرید کاهش می یابد و هنگام نزول بازار سفارشات فروش کمتر می شود. در همین زمان، معامله گران تمایل کمتری به حفظ پوزیشن های خود دارند زیرا آنها می دانند که ممکن است قیمت ها به طرز چشمگیری تغییر کند - تبدیل برندگان به بازندگان.

تحلیل عمیق تر نوسانات بازار نشان می دهد که احتمال نزول بازار وقتی نوسانات زیاد باشد، بیشتر است و در بازارهای رو به رشد نوسانات اندک رایج تر است.

چرخه بازار و روانشناسی

عوامل بسیاری وجود دارد که باعث نوسانات بازارها می شود مانند اعلامیه های حیرت انگیز بانک مرکزی، اخبار شرکت و نتایج غیرمنتظره درآمدها. با این حال آنچه همه اینها را به هم پیوند می دهد این است که واکنش ها توسط نیروهای روانی ایجاد می شود که هر معامله گر در طی یک روز معاملاتی خود تحت تاثیر آن قرار می گیرد.

در نقاط اوج بازار، معامله گران از بازده خود احساس رضایت می کنند و باور می کنند که محیط مطلوب بازار برای مدت نامعینی ادامه خواهد داشت. گویی معامله گری بهترین شغل جهان است زیرا مدیریت ریسک و انتخاب برندگان آسان به نظر می رسد. به عبارت دیگر، خشنودی از خود در آن تعبیه شده است و هیچ پرچم قرمزی برای هشدار وجود ندارد.

مراحل احساسی روند نزولی مانند تلنگری به بازار است. حالت انکار می تواند به سرعت به اضطراب تبدیل شود. قبل از آنكه حس وحشتناک ناامیدی به تسلیم تبدیل شود، با از بین رفتن اطمینان، برنامه ها و استراتژی ها تغییر می كنند یا حتی فراموش می شوند زیرا ترس غالب می شود.

در این دوره اخیر، معامله گران به نقطه شکست خود می رسند. درد فقط با فشار دادن دکمه فروش تسکین می یابد و اغلب ناتوانی در تفکر منطقی وجود دارد. در این نقطه باید طبق گفته کلاسیک "وقتی دیگران حریص شده اند، بترس و وقتی دیگران می ترسند، حریص باش" رفتار نمود که یک جمله معروف ازسرمایه گذار افسانه ای "وارن بافت" است. دست های قوی در این مرحله مشغول انباشتن می شوند، در حالی که دستان ضعیف هنوز در حال نقد کردن قرار دارند.

ترس و طمع دو ماده اصلی هستند که نوسانات را تغذیه می کنند. آنها مبانی اصلی واکنش قیمتها هنگام افزایش نوسانات هستند و در هر بازه زمانی ممکن است رخ دهند. اسکالپرها و معامله گران روزانه و معامله گران نوسان گیر همه این دو حالت را تجربه می کنند.

فراز و نشیب احساسی در معاملات و سرمایه گذاری را هر معامله گر باید تحمل کند تا به ثبات برسد.

چگونه می توان نوسانات را اندازه گرفت؟

همانطور که می دانیم نوسانات، تغییرات کلی قیمت را در مدت زمان مشخصی اندازه گیری می کند. روش های متعددی وجود دارد که معامله گران می توانند این حرکات را اندازه گیری کنند. یکی از مشهورترین آنها شاخص نوسانات یا VIX است.

معنی "نوسان" چیست؟

شاخص VIX انتظارات بازار از نوسانات شاخص S&P 500 را در 30 روز آینده اندازه گیری می کند. با محاسبه قیمت ها در آپشن، افزایش VIX بیشتر شدن نوسانات بازار سهام را نشان می دهد، در حالی که کاهش آن نشان دهنده دوره کمتر شدن نوسانات است. به زبان ساده - وقتی VIX بالا می رود، شاخص S&P 500 سقوط می کند و این بدان معنی است که باید زمان خوبی برای خرید سهام باشد.

گفته می شود که رقم زیر 12 کم است، در حالی که سطح بالاتر از رقم 20، زیاد تلقی می شود. رکورد آن قله تاریخی 89.5 است که در سال 2008 رخ داد. مقایسه سطح واقعی VIX با مواردی که انتظار می رود می تواند در تشخیص اینکه آیا VIX "بالا" یا "پایین" است مفید باشد. همچنین می تواند نشانه های واضح تری از آنچه بازار در مورد نوسانات احتمالی آینده پیش بینی می کند، ارائه دهد.

شاخص های مشابه دیگری در بازار اوراق بهادار و ارز وجود دارد که در اندازه گیری نوسانات نیز بسیار مفید است.

شاخص ترس و طمع

VIX در یکی از فشارسنجهای دیگر که به طور گسترده دنبال می شود، گنجانده شده است که به عنوان شاخص ترس و طمع شناخته می شود. در اینجا CNN با در نظر گرفتن میانگین وزنی برابر از هفت عامل مختلف، احساسات سرمایه گذار را بررسی می کند.

این شاخص در مقیاس صفر تا 100 - ترس شدید و طمع شدید - اندازه گیری می شود و رقم 50 احساس خنثی تلقی می شود. این شاخص هنگامی که ترس در اوج خود قرار دارد، به زنگ خطر تبدیل می شود.

تاریخ نشان می دهد که این شاخص می تواند راهنمای موثقی برای یافتن نقاط عطف در بازار سهام باشد. به عنوان مثال در جریان سقوط برادران لمان طی GFC در سپتامبر 2008، این شاخص به قعر 12 نزول یافت. سه سال بعد به سطح 90 رسید زیرا بازارهای جهانی سهام پس از دور نهایی برنامه خرید دارایی فدرال - QE4 - به شدت صعود کردند.

نوسانات ضمنی

اگر بخواهیم بیشتر در مورد نوسانات خاص قیمت در مورد یک بازار خاص کاوش کنیم، ارزش آن را دارد که به نوسانات ضمنی و تحقق یافته توجه کنیم. نوسانات ضمنی نشان دهنده قیمت فعلی بازار بر اساس انتظار آن برای حرکت در طی یک دوره زمانی خاص است. این رقم آینده نگر به یک معامله گر اجازه می دهد تا میزان نوسانات آینده بازار را پیش بینی کند. به عنوان مثال حرکت ضمنی و تراکم یک جفت ارز با میزان قابل توجهی از اطمینان. این برای محاسبه مسافت حد ضرر و اندازه پوزیشن بسیار مفید است.

نوسانات تحقق یافته

حرکت واقعی قیمت ها که در طی یک دوره تاریخی مشخص اتفاق می افتد. اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال مانند میانگین دامنه واقعی (ATR) و نوارهای بولینگر می توانند در مشخص کردن آن به ما کمک کنند. ATR نشان می دهد که یک دارایی به طور متوسط طی یک بازه زمانی مشخص چقدر حرکت می کند.سیگنالهای نزول ATR، دامنه قیمت ها را نشان می دهد که یعنی نوسانات رو به کاهش است. افزایش ATR به رشد نوسانات اشاره دارد.

نوارهای بولینگر کاهش و افزایش نوسانات را نمایش می دهد و مانند سطوح ساپورت و مقاومت پویا عمل می کنند و می توانند سیگنال هایی را برای شرایط اشباع از خرید یا فروش نشان دهند. وقتی نوسانات زیاد می شود، نوارها پهن می شوند و هنگام کاهش نوسانات، باریک می شوند.

5 نکته عملی برای معامله در بازارهای پرنوسان

معامله گری یک شغل پرریسک است - در اصل شما می توانید ریسک خود را در هر پوزیشنی که دارید، به طور مداوم در طول روز کنترل کنید و یا خطر احتمالی پوزیشن های جدید را محاسبه کنید. بهتر است نگاهی به پنج اصل بیندازیم که یک معامله گر هنگام افزایش نوسانات باید از آنها استفاده کند:

1 مدیریت ریسک - ریسک هر معامله را درک کنید. اگر با دانستن همه نقاط ورودی و خروجی ممکن، بازده مورد انتظار هر معامله را بدانید، مجبور می شوید معاملات خود را بطور منظم تجسم و مقایسه کنید. معامله گر باید دائماً به یقین نسبت به ریسک احترام بگذارد. معنای عمومی آن این است که در مواقع افزایش نوسانات، لوریج و سایز پوزیشن خود را کاهش دهید.

2 انواع سفارش - همیشه از حد ضرر (stop loss) استفاده نمائید زیرا قبل از ورود به یک معامله، میزان دقیق ریسک آن را می دانید. به خاطر داشته باشید "این پولی نیست که شما را تبدیل به یک معامله گر برنده می کند. این پولی است که شما از دست نمی دهید." اگر از میانگین های متحرک برای تعیین سطوح استفاده می کنید، در نظر بگیرید که هنگام زیاد بودن نوسانات از میانگین های طولانی مدت استفاده کنید تا احتمال تریگر شدن سفارش شما با یک جهش ناگهانی کاهش یابد.

همچنین می توانید از سفارشات محدود (limit) استفاده کنید که با خرید کمی بالاتر از قیمت بازار، ریسک شما را کاهش می دهد. در واقع شما منتظر می شوید تا بازار کمی رشد کند، این بدان معناست که شما در جهت روند خرید می کنید نه خلاف جهت.

سفارشات حد سود (Take profit limit) نیز به همان اندازه مهم هستند - معامله گران موفق احتمال صعود و حد قیمتی را که از روند صعودی خارج خواهند شد را در معاملات خود می دانند. این امر احتمال معامله احساسی را از بین می برد که مهمتر از محدود کردن صعود شماست - در صورت دریافت سیگنال های جدید، همیشه می توانید دوباره وارد معامله شوید.

3 تعهد و پایبندی به اجرای به برنامه خود - شما باید یک استراتژی خوب و تعریف شده داشته باشید که در همه شرایط بازار آزمایش کرده اید. این بدان معناست که شما به صورت ناگهانی وارد بازارهای پرنوسان نخواهید شد و قوانین از پیش تعریف شده خود را بی درنگ نادیده نخواهید گرفت. همچنین یک معامله گر آگاه باید در مورد رویدادهای فاندامنتال پرریسک مانند جلسات بانک مرکزی و انتشار درآمدها که از لحاظ تاریخی حوادثی با نوسان بالا هستند، دستورالعمل هایی داشته باشد.

4 کنترل احساسات - بازارهای پرنوسان می توانند معامله گران را تحت تأثیر قرار دهند تا به دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ سرعت برنامه ها و صبر خود را رها کنند. هرگز اجازه ندهید که آرزوها - که به عنوان تمایل به تأیید شناخته می شود - تفکر شما را از بین ببرید. شما باید این نظم را داشته باشید که شواهد را بپذیرید و واکنش ناگهانی نشان ندهید. به طور مشابه، معامله گران معمولاً هنگام تصمیم گیری های فوری، به بازده های اخیر نگاه می کنند – تمایل به تازه ها - که باعث می شود به طور بالقوه عملکرد خود را تعقیب کنند.

5 دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ آموزش- مهم نیست که معامله گر ممکن است تا چه اندازه با تجربه باشد، همیشه جای پیشرفت وجود دارد. این بدان معناست که وقتی کار دشوار می شود و یا انجام معاملات آسان به نظر می رسد، تمرینات خود را به طور کامل انجام دهید. فرآیند بازنگری های شما نیز همیشگی است و چشم پوشی ممکن نیست.

دامنه نوسان چیست؟|عوامل موثر بر آن کدامند؟

بازار بورس در چند سال اخیر توانسته است بسیاری از سرمایه های سرگردان مردم و یا حتی سرمایه‌هایی که در بخش‌های دیگر قرار داشت را به سمت خود بکشاند تا بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد، شما این امکان را دارید تا از میان سرمایه ‌گذاری در بخش‌های مختلف و از بین بازارهای سرمایه‌ گذاری که در کشور وجود دارد یکی از آن‌ ها را انتخاب کرده و سرمایه خود را در آن بازار قرار دهید. اما باید این نکته را مورد توجه قرار دهید که بازارهای مالی علی‌الخصوص بازار بورس به دلیل داشتن پیچیدگی‌های خاص به خود و همین‌طور ریسک ‌پذیر بودن می‌بایست که با تخصص کامل و همین‌طور دانش کافی مورد بررسی قرار گیرد تا مبادا سرمایه‌ای که طی سالیان طولانی جمع آوری شده است در مدت کوتاهی از بین برود. جالب است بدانید که این بازارها توسط بخش‌های مختلفی چه دولتی و چه خصوصی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا فعالیت‌های آن در حوزه و دایره قانون انجام بپذیرد. یکی از این محدودیت ‌ها در بخش دامنه نوسان قیمت سهم‌ها می‌باشد که از قضا دارای اهمیت بسیار زیادی نیز هست. سؤالی که ممکن است برای بسیاری پیش بیاید این است که دامنه نوسان چیست؟ و چه کاربردی دارد؟ در ادامه با ما باشید تا بیشتر درباره این موضوع با شما بحث کنیم.

تعریف مرسوم دامنه نوسان در بازار بورس تهران عبارت است از: بر اساس آیین‌نامه بازار معاملات تهران، دامنه نوسان قیمت ، پایین ‌ترین تا بالا ترین قیمتی است که در آن دامنه طی یک یا چند جلسه معاملات بورس ،قیمت میتواند بالا و پایین ‌شود.

دامنه نوسان به زبان ساده و عوامل مؤثر بر آن

این عامل یا همان دامنه نوسان شاخصه‌ای است که از ابتدای شروع فعالیت‌های بازارهای مالی و معاملاتی سهام در تمامی دنیا مورد توجه قرار گرفت و اعمال گردید. این عامل برای کنترل نوسانات شاخص بازارهای مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دارای اهمیت بسیار بالایی می‌باشد. در بازارهای سرمایه به دلیل جلوگیری به هم ریختگی و به نوعی تداخل در عرضه و تقاضا قوانین و مقرراتی وجود دارد که تمامی آنها کمک می‌کند تا بازارهای مالی از افسار گسیختگی و هرج و مرج به دور باشند. بر همین اساس دامنه مجاز نوسان و همینطور استاپ لاس‌ها یا توقف معاملات و دیگر ابزارهایی که در اختیار شما است سبب می‌شود تا معامله کردن در این بازارها بیش از پیش ساده و سهل باشند. نکته‌ای که وجود دارد این است که دامنه مجاز نوسان سهام به ‌عنوان یکی از شاخص‌ها و عوامل مهم در این بازار که در جهت کنترل نوسان قیمت سهم و برای کاهش تلاطم بازار و جلوگیری از تصمیمات هیجانی سهام ‌داران در نظر گرفته ‌شده است توانسته است کارکرد بسیار موفقیت آمیزی نیز داشته باشد. این بدان معنا است که قیمت‌ها در طول روزهای معاملاتی مجاز به نوسان در بین میزان مشخصی از قیمت می‌باشد که این امر سبب می‌شود تا از بروز رفتارهای هیجانی و شکست کف و سقف‌های قیمتی در بازار جلوگیری به عمل بیاید.

موضوعی که درباره بازار سرمایه می‌تواند بسیار حائز اهمیت و قابل‌تأمل باشد این است که در بعضی از روزهای خاص و تعیین شده این بازار از قوانینی که درباره نوسانات قیمت گفته شد پیروی نمی‌کند.

• بازگشایی سهم‌ها بعد از برقراری جلسه فوق‌العاده برای کاهش یا افزایش سرمایه
• در صورت ۲۰ درصد افزایش سهم در زمان بازگشایی بعد از اعلام افزایش و یا کاهش سود سهم
• در روز بعد از مجمع عمومی برای تقسیم سودها

نکته:‌ بد نیست این نکته را در نظر داشته باشید که شرکت‌هایی که مدتی است نمادهای آنها متوقف‌ شده است پس از بازگشایی نماد شامل دامنه نوسان نمی‌شوند. ممکن است برای شما سؤال پیش بیاید که علت آن چیست که باید گفت به دلیل آنکه اطلاعات مهمی که نماد شرکت به خاطر آن متوقف‌ شده است امکان دارد تأثیری بیشتر از دامنه نوسان از پیش مشخص شده بر قیمت سهام داشته باشد. که اگر چنین حالتی اتفاق بیافتد طبیعی است که بر اساس حراج باید اجازه داده شود تا اطلاعات تأثیر واقعی خود را بر مقدار عرضه و تقاضا و در انتها قیمت سهم‌ها بگذارد.

پیشنهاد می کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله چه عواملی بر قیمت عرضه و تقاضا تاثیر میگذارند؟ نیز مطالعه نمایید.

توضیحاتی درباره روزهای استثنا

می‌توان گفت در روزهایی که در بالا به آنها اشاره کردیم سهم ها خرید و فروش می‌شوند اما بدون نوسان قیمت. باید توجه داشت که دامنه نوسان بازار پایه در سه تابلوی مختلف که با رنگ‎‌های زرد و نارنجی و قرمز مشخص شده اند معامله می‌شوند که به ترتیب دامنه نوسانات در آنها با توجه به رنگ‌هایشان متفاوت می‌باشد به طور مثال در روز اول دامنه معاملات در تابلو زرد با سه درصد + یا – معامله می‌شود، در تابلو نارنجی این میزان کمی متفاوت بوده و با نوساناتی به اندازه‌ی ۲ درصد + و – معامله می‌شود و در تابلویی با پایه‌ی قرمز تنها با ۱ درصد + یا – مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد. نکته‌ای که وجود دارد این است که در صورت وجود تقاضا برای خرید یا فروش در سهم‌های بازار پایه به مدت سه روز پشت سر هم درصدها بر روی تابلویی که در بالا درباره آن صحبت کردیم اندکی متفاوت خواهد بود و به هرکدام از تابلوهای زرد و نارنجی میزان دو درصد اضافه می‌شود و به تابلوی قرمز ۱ درصد اضافه می‌شود که این یعنی به ترتیب برای تابلوهای زرد و نارنجی و قرمز درصدهای ۵ و ۴ و ۲ را مشاهده خواهیم کرد.

سهام حق تقدم

زمانی که یک شرکت افزایش سرمایه می‌دهد که در مطلبی دیگر به آن پرداختیم به همان اندازه میزان سهام آنها نیز افزایش پیدا می کند. زمانی که تعداد سهام‌ها افزایش پیدا می‌کنند در حالت عادی و بر اساس روال عادی این حالت ایجاد می‌شود که مالکیت کسانی که قبل از افزایش سرمایه نسبت به خرید سهام شرکت مورد نظر اقدام کرده بودند به همان نسبتی که سهام اضافه شده است، مالکیت آنها کم می‌شود. از همین رو بر اساس قوانینی که در کتاب تجارت نوشته شده است بعد از افزایش سرمایه برای کسانی که از قبل سهام دار بوده‌اند این حق محفوظ است که قبل از آنکه بتوانند از افزایش سهام جدید سهمی داشته باشند آنها می‌توانند آنها را خریداری نمایند. به این نوع سهام سهام حق تقدم نیز گفته می‌شود.

آشنایی بیشتر با حق تقدم

این را در نظر بگیرید که موسسه یا شرکتی که به میزان ۲۰ درصد افزایش سرمایه می‌دهد با توجه به یکی از روش‌‌های افزایش سرمایه که در جای دیگر درباره آن بحث کردیم. به دنبال آن تعداد سهام موسسه مورد نظر نیز به همان اندازه افزایش پیدا می کند. حالا در نظر داشته باشید که شما میزان ۱۰۰ سهم از این شرکت یا موسسه را قبل از افزایش سرمایه خریداری کرده بودید. در صورتی که این موسسه افزایش سرمایه بدهد و در تعداد سهام شما تغییری حاصل نشود میزان سهم شما خودکار در شرکت نسبت به حالت قبل از افزایش سرمایه توسط شرکت کاهش پیدا خواهد کرد. بر همین اساس برای این منظور که درصد مالکیت شما بدون تغییر باقی بماند شرکت این حق را به شما خواهد داد که به نسبت درصد افزایش سرمایه حق تقدم در خرید سهام جدید منتشر شده را برای شما قائل باشد در نتیجه شما به میزان ۲۰ درصد از میزان سهامی که به تازگی و بعد از افزایش سرمایه به شرکت اضافه شده است سهام حق تقدم خواهید داشت و می‌توانید نسبت به خریداری آن اقدام نمایید. در ادامه با ما باشید تا به دامنه نوسان حق تقدم بپردازیم.

دامنه نوسان حق تقدم

به هر میزان که برای سهام عادی دامنه نوسان در نظر گرفته شده است برای سهام حق تقدم این میزان می‌بایست ضربدر دو شود به عبارتی خرید و فروش نماد سهام حق تقدم دو برابر سهام عادی در نظر گرفته می‌شود. به عبارتی نماد سهام حق تقدم در زمانی که بازار معاملاتی یعنی بورس در حال فعالیت است این امکان و توانایی را دارد تا به اندازه + ده درصد و – ده در صد نسبت به قیمت‌هایی که در روز گذشته بسته شده است تغییر کند. این بدان معنی است که اگر قیمت شرکت الف در روز قبل با عدد ۱۰۰۰ ریال برای هر سهم بسته شده است در روز بعدی می‌تواند به اندازه‌ی ۱۰۰ ریال افزایش برای هر سهم و ۱۰۰ ریال کاهش برای هر سهم را به ثبت برساند. در نتیجه کسانی که اقدام به خرید و فروش سهام حق تقدم می‌کنند باید با مدیریت ریسک آشنایی کامل داشته باشند تا بتوانند با آگاهی کامل نسبت به خرید و فروش آن اقدام کنند تا مبادا سرمایه آن‌ها از بین برود.

وقت آن رسیده به دامنه نوسان در بورس کشورهای دیگر بپردازیم

دامنه نوسان در بورس یکی از ابزارهایی است که از آن برای جلوگیری رفتارهای هیجانی سهامداران برای خرید یا فروش سهامی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این صورت که ممکن است در اثر شنیدن اخبار یا اتفاقی عده‌ای از سهامداران سهام شرکت خاصی را خرید و فروش ‌کنند در نتیجه امکان دارد این سیگنال ها سبب افزایش یا کاهش جهشی در قیمت‌ها شود که از همین رو سبب می‌‌شود تا بازار با نوسانات زیادی رو به رو باشد که بسیاری از آنها هیجانی است. از همین رو بر آن دیدم تا اطلاعاتی درباره دیگر بورس‌ها و همینطور دامنه نوسان بورس نیویورک و دیگر شهرهای جهان در اختیار شما قرار دهیم. بازار بورس توکیو دامنه نوسان بسیار زیادی دارد و این دامنه از ۱۰ تا ۶۰ درصد متغیر است که می‌توان آن را یکی از بازارهایی در نظر گرفت که این دامنه را تا حد بسیار زیادی باز در نظر گرفته اند سایر کشورهای شرق آسیا که سهامداران در بازارهای مالی عملکرد آزدانه تری برخوردار هستند مانند مالزی و فیلیپین نیز از چنین درصدهایی برخورد هستند مانند بازار بورس کوالالامپور نیز از دامنه نوسان ۳۰ درصدی در معاملات خود استفاده می‌کند. در بازارهای مالی اروپا این عدد تا حدی به تعادل می رسد و از ۵ درصد تا ۲۰ درصد متغیر است به طور مثال در کشور فرانسه که از اقتصاد قوی برخوردار است و یکی از بزرگترین اقتصادها در جهان به شمار می‌آيد شما با دامنه نوسان ۱۰ تا ۲۰ درصدی رو به رو خواهید بود که این میزان در کشور مانند فنلاند به عدد ۱۵ درصد می‌رسد. اما اگر می‌خواهید هیچ عامل خارجی و ابزاری نتواند جلوی صعود یا سقوط یک شبه‌ی شما را بگیرد بهتر است سری به نیویورک بزنید زیرا دامنه نوسان بورس نیویورک صفر است و به عبارتی هیچ ابزاری نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد و شما دامنه نوسان نامحدود را تجربه می‌کنید. چنین حالتی را نیز در یونان و همینطور برزیل نیز می‌توانید داشته باشید. در بازار بورس ایران نیز حداقل و حداکثر میزان نوسان نیز در سهام عادی ۱ تا پنج درصد است.

افشای اطلاعات گروه الف و ب

یکی از مهم ترین عواملی که شما را می‌‌تواند در تحلیل بازارهای مالی کمک و همیاری کند افشای اطلاعات گروه‌های الف و ب می‌باشد. به دست آوردن اطلاعاتی که دارای اهمیت بالایی هستند به شما کمک می‌کند تا بتوانید تصمیمات بهتری بگیرید. این اطلاعات یکی از مهمترین نکات بازار سهام در تمامی دنیا به شمار می‌آید که به طور کلی در دو بخش مورد توجه سهامداران قرار می‌گیرد. این موارد در بازارهای مالی علی‌الخصوص بازارهای بورس از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر روی میزان عرضه و تقاضا و به دنبال آن قیمت‌هایی است که سهام در آن رنج‌ها(بازه‌ها) خرید و فروش می‌شود. شما در هر روز در هر منطقه جغرافیایی که زندگی می‌کنید امکان دارد با اخبار و عوامل تأثیر گذار بسیاری رو به رو شوید که تمامی این موارد در قیمت‌ها و همینطور سهام‌هایی که خرید و فروش می‌شود تاثیر می‌گذارد.

اینکه اطلاعات سریع در اختیار شما قرار بگیرد بسیار اهمیت دارد زیرا شما از آنچه که درباره یک موسسه و یا یک شرکت رخ می‌دهد با خبر خواهید شد از همین رو می‌توانید تصمیماتی مبتنی بر واقعیت‌های موجود اتخاذ نمایید که این کار در حفظ و یا از دست رفتن سرمایه می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد. پس نتیجه می‌گیریم که خود را در بازارهای مالی باید آپ دیت و به روز نگه داریم.

ساختار بازار فرابورس

بازار فرابورس از چهار بازار تشکیل شده است که به یکی از آنها که بازار پایه بود، پرداخته‌ایم و سه بازار دیگر باقی می‌ماند که با نام‌های بازار اول و دوم سوم تقسیم بندی می‌شوند.

نکاتی درباره بازار اول

در این بازار سهام موسسه‌ها و واحدهایی که صندوق‌های سرمایه‌گذاری در آنها قرار دارد مورد معامله قرار می‌گیرند. دامنه نوسان فرابورس در بازار اول ۵ درصد بدون در نظر گرفتن حجم مبنا می‌باشد.

نکاتی درباره بازار دوم

این بازار فرابورس تنها شامل سهام شرکت‌هایی می شود که سهم آنها سهامی عام می‌باشد. نکته ای که ممکن است در این بازار توجه را به خود جلب کند قرار گرفتن سهام شرکت‌های زیان‌ده می‌باشد که در کنار آنها نیز شرکت‌های تازه ‌تأسیس و آنهایی که می‌‌خواهند از سهامی عام به سهامی خاص تبدیل شوند در این بازار قرار می‌گیرند.

نکاتی درباره دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ بازار سوم

در آخر نیز بازار سوم قرار دارد که بازار عرضه محلی برای آن دسته از سهام هایی است که در فرابورس نمی‌توانند عرضه شود.

صندوق های قابل معامله در بورس

این صندوق ها که با نام ETF نیز شناخته می‌شوند. نوعی از صندوق‌ های سرمایه ‌گذاری می‌باشند که از سهام های بسیار زیاد و همینطور متنوعی در صنعت‌های مختلف تشکیل شده اند و سهم‌های آن در طول روز مانند دیگر سهام‌ها در بازار معامله می‌شوند و ساختاری شبیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند. از مزیت‌های آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• خرید و فروش آنلاین واحدهایی که در صندوق وجود دارد.
• سرعت در معامله.
• نقد شوندگی بالا
• معافیت‌های مالیاتی

این موارد تنها بخشی از مزایای این صندوق‌ها می‌باشد.

برای داشتن سرمایه گذاری موفق در بازار بورس ایران مقالات آموزشی ما را در زمینه آموزش بورس و آموزش سرمایه گذاری دنبال کنید.

عرضه اولیه سهام چیست

درمورد عرضه اولیه می توان چنین عنوان کرد که به اولین روز عرضه سهام یک شرکت در بازار بورس اشاره می نماید که در آن، درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار در بازار بورس عرضه می‌شود. با توجه به تجربیات افراد که در بازار بورس هستند گفته می شود که در عرضه اولیه ها بیشتر مواقع سود آور می باشد.

عرضه اولیه سهام

عرضه اولیه در معنای ساده بدین شرح است که شرکتی برای نخسین بار سهام خود را در بورس قرار دهد به عبارت دیگر سهام شرکت ها برای نخسین بار در بازار بورس توسط عامه مردم خریداری می شود اما خرید سهام در صورتی است که کد یا سهام یا کد بورسی داشته باشند.

عرضه اولیه سهام یکی از گزینه های بسیار مهم و جذاب جهت کسب سود بیشتر می باشد چون سهام‌ هایی که در این عرضه به فروش می‌رسند در بیشتر مواقع سود آور بوده و به همین دلیل، طرفداران زیادی دارند در این عرصه دارند.

درمورد عرضه اولیه می توان چنین عنوان کرد که به اولین روز عرضه سهام یک شرکت در بازار بورس اشاره می نماید که در آن، درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار در بازار بورس عرضه می‌شود. با توجه به تجربیات افراد که در بازار بورس هستند گفته می شود که در عرضه اولیه ها بیشتر مواقع سود آور می باشد.

توجه داشته باشید که عرضه اولیه یک شرکت در بورس به این معنی نیست که آن شرکت، تازه کار خودش را شروع کرده است. بلکه به این معنی است که به تازگی اجازه خرید و فروش سهام آن در بورس صادر شده است. حتی گاهی شرکت‌های دولتی با سال‌ها سابقه کار در این عرضه شرکت می‌کنند. شرایط خرید و فروش سهام در عرضه‌های اولیه کمی با سهام‌ های عادی متفاوت است.

مراحل خرید عرضه اولیه

برای خرید عرضه اولیه به دو صورت امکان پذیر می باشد بصورت آنلاین و آفلاین می باشد.

در خرید آفلاین باید به همان صورت که در اطلاعیه عرضه اولیه عنوان کرده اند سرمایه گذار باید قیمت و حجم درخواستی خود را وارد سامانه معاملاتی کند تا کارگزار نسبت به خرید عرضه اولیه برای شخص اقدام و خریداری نماید. در مقابل در روش آنلاین سرمایه گذار بایستی در زمان مشخص شده توسط سازمان بورس اقدام به خرید اوراق بهادار نماید.

لازم به ذکر می باشد جهت خرید عرضه اولیه سرمایه گذار باید درخواست قیمت و حجم را وارد سامانه معاملاتی کند. در خصوص قیمت و حجم باید گفت که سرمایه گذار نمی تواند درخواست خود را به هر قیمت و حجمی وارد سامانه کند بلکه باید درخواست حجم و قیمت خود را طبق اطلاعات منتشر شده در آگهی عرضه اولیه وارد سامانه کند.

مراحل خرید عرضه اولیه

۱٫مطالعه اطلاعیه جهت خرید عرضه اولیه

• نام شرکتی که عرضه اولیه خواهد شد به همراه نماد آن.
• تاریخ انجام عرضه اولیه.
• حداکثر حجمی که خریدار قادر به خرید خواهد بود.
• بازه قیمتی که برای خرید سهام در نظر گرفته شده است.

۲٫ شارژ حساب معاملاتی خود.

جهت خرید سهام ابتدا بایستی حساب سامانه معاملاتی خود را شارژ نمایید این عملیات را می توان در منوی پرداخت وجه انجام داد. بهتر است شارژ کردن حساب خود را به ساعات نزدیک انجام معامله عرضه اولیه موکول نکنید و در روزهای قبل این کار را انجام دهید زیرا امکان شلوغی سامانه معاملاتی وجود دارد.

۳٫ ثبت سفارش

“معمولا” در نخستین ساعت‌های زمان معاملات، از طریق پیغام ناظر سایت مدیریت فناوری بورس تهران، بازه زمانی ثبت سفارش اعلام می‌شود.

نکته حائز اهمیت آن است که اختصاص سهم در عرضه اولیه به روش ثبت سفارش، براساس اولویت زمانی ثبت سفارش نیست. بنابراین چه در ساعات اولیه این کار را انجام دهید و در چه ساعات پایانی، تفاوتی در تعداد سهام تخصیص یافته به شما ندارد.

۴٫ تخصیص سهام

در صورتی که عرضه اولیه در ساعات اولیه صبح صورت پذیرد، معمولا پس از ساعت ۱۶ روز عرضه اولیه، تخصیص سهام پایان می‌گیرد برخی کارگزاری‌ها، خودشان برای مشتریان عرضه اولیه می‌خرند.

برای استفاده از این روش، باید روز قبل از عرضه اولیه، حساب خود را شارژ کنید تا کارگزار در زمان ثبت سفارش از حسابتان برداشت و خرید را انجام دهد.

تعدادی دیگر از کارگزاری‌ها، برای افزایش مشارکت خریداران و تشویق مشتریان، عرضه اولیه را بدون نیاز به نقدینگی انجام می‌دهند که این روش نیز مانند روش بالا نیاز به تایید فرم توافق نامه کارگزاری دارد.

حق تقدم سهام

یکی از مزایای سهام در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار این است که چون سهامداران یک شرکت، در واقع به نسبت سهم خود، مالک آن شرکت محسوب می‌شوند، در خرید سهام جدید شرکت نیز در اولویت قرار دارند.

به این اولویت، حق تقدم خرید سهام می‌گوینـد. به عبارت دیگر در صورتی که یک شرکت سهام جدیدی برای فروش منتشر کند، سهامداران فعلی در خرید این سهام جدید اولویت دارند و به این اولویت در خرید سهام نسبت به سهامداران جدید، حق تقدم خرید سهام گفته می‌شود.

هنگامی که یک شرکت افزایش سرمایه می‌دهد، به نسبت درصد افزایش سرمایه تعداد سهام آن نیز افزایش پیدا می‌کند. حال به دلیل اینکه سهامداران یک شرکت خواهان حفظ حقوق و منافع خود در شرکت هستند، این انتظار را دارند که بعد از افزایش سرمایه شرکت، درصد مالکیت خود در شرکت را نسبت به قبل از افزایش سرمایه حفظ کنند. به همین دلیل براساس قانون تجارت این حق برای سهامداران شرکت در نظر گرفته می‌شود.

نسبت سود و زیان در حق تقدم

دامنه نوسان حق تقدم سهام شرکت ها دو برابر سهم عادی است و ریسک بالایی دارد. نوسان دو برابری هم می‌تواند سود زیادی را نصیب سرمایه گذار کند و هم می‌تواند باعث ضرر و زیان شود که این موضوع به میزان آشنایی شما با بورس و تشخیص درست زمان ورود و خروج توسط سهامدار بستگی دارد.

دامنه نوسان در معامله نماد حق تقدم شرکت‌ها، ۲ برابر دامنه نوسان سهام عادی است، به این معنی که نماد حق تقدم در طی روز می‌تواند ۱۰+ درصد و یا ۱۰- درصد به نسبت قیمت پایانی روز گذشته نوسان داشته باشد.

اشخاصی که به معامله حق تقدم می‌پردازند باید به این موضوع توجه کنند که ریسک حق تقدم سهام بیشتر از سهام عادی است، چون در این حالت در طی روز در بیشترین حالت می‌تواند حدود ۲۰ درصد هم نوسان داشته باشد در حالتی که این دامنه نوسان برای سهام عادی نزدیک به ۱۰ درصد است.

اگر شخصی فرم شرکت در افزایش سرمایه را تکمیل نکند و حق تقدم خود را در مدت زمان تعیین شده نفروشد، به این حق تقدم ها، حق تقدم استفاده نشده می‌گویند که شرکت حق تقدم استفاده نشده را به روش حراج و از طریق آگهی‌ها می‌فروشد و مبلغ کارمزد فروش را از آن مبلغ کم کرده و باقیمانده آن را به حساب سهامداران واریز می کند.

شکایت از شرکت های بورسی

جهت اعلام و مشخص کردن تخلفات شرکت‌های فعال در بازار بورس و سرمایه ایران و هم‌چنین کارگزاری‌های رسمی سازمان بورس، شما می‌توانید هم به سازمان بازرسی کل کشور قوه قضاییه شکایت خود را عنوان نمایید و یا به صورت اینترنتی، تخلف مورد نظر خود را ثبت سیستمی کنید و کد رهگیری برای پیگیری تخلف اعلامی دریافت نمایید و همچنین می‌توانید به سامانه رسمی ثبت تخلفات بورس مراجعه کرده و گزارش تخلف را اعلام نمایید.

معمولا پس از ۲ تا ۴ هفته، نتیجه رسیدگی به گزارش شما اعلام خواهد شد. با توجه به اینکه شمار فعالان بازار بورس ایران هر سال افزایش می یابد و شمار جدیدی از مردم به جمع جامعه سهامداران می‌پیوندند، اعلام تخلفات از کارگزاری ها و ناشران روند صعودی داشته و درگزارش امروز، شیوه اعلام تخلف را معرفی کردیم.

برطبق ماده ۲۴۰ لایحه اصلاحی قانون تجارت شرکت های بورسی موظف اند حداکثر ظرف مهلت ۸ ماه از تاریخ برگزاری و تشکیل مجمع، سود را پرداخت نمایند و همچنین ناشران موظف هستند در مدت ۱۰ روز قبل از تشکیل و برگزاری مجامع شرکت ‌های بورسی، برای پرداخت سود نقدی، جدول زمان ‌بندی را تنظیم نموده و طبق آن مکلف اند تا سود سهامداران را پرداخت نمایند.

قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله در بورس چیست و چه تفاوتی با هم دارند؟

معمولا همه ما بعد از این که کد بورسی خود را گرفتیم و دسترسی ما به سامانه معاملات فراهم شد، اشتیاق داریم هر چه سریع تر معاملات خود را آغاز کنیم. اما در همان قدم اول متوجه می شویم که معامله آنقدری که فکر می کردیم هم ساده نیست. جدا از این که زمان مناسب خرید یا فروش سهم چه موقع است یا حد سود و زیان را چگونه باید بدست آورد و تحلیل های این چنینی که در ویدئو های آموزشی سیگنال می توانید آن ها را ببینید، بسیاری از ما در مورد اعداد و ارقامی که در صفحه معاملات کارگزاری خود می بینیم هم دچار ابهام هستیم. مثلا این که حجم مبنا چیست؟ یا درصد شناور چه چیزی را نشان می دهد؟ قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله چه تفاوتی با هم دارند؟ اعدادی که به سهام داران حقیقی و حقوقی نسبت داده می شود، چگونه بدست می آید؟ و سوالاتی از این دست.

ما در این مقاله با معرفی قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله به شما کمک می کنیم تا با یکی از پایه ای ترین نکات در ثبت سفارش خرید و فروش آشنا شوید.

قیمت پایانی سهم چیست؟

دو عامل در تعیین قیمت بازگشایی سهم در هر روز معاملاتی موثرند. یکی قیمت پایانی سهم و دیگری حجم مبنا سهم در روز گذشته.

در ابتدا بهتر است با تعریف حجم مبنا آشنا شویم. قیمت هر سهم در هر روز معاملاتی در یک بازه مجاز می تواند تغییر کند. گاهی سهم در قیمت های مختلف از ابتدا تا انتهای این بازه جا به جا می شود و گاهی نیز تنها در بخشی از بازه تغییر می کند. حجم مبنا تعداد سهمی را نشان می دهد که در همان روز باید معامله شود تا رشد قیمت پایانی، 100% در قیمت بازگشایی سهم در روز بعد تاثیر بگذارد. دلیل وجود حجم مبنا این است که از ایجاد قیمت های کاذب جلوگیری شود و سرمایه گذاران بدانند نوسان قیمت سهام به دلیل معامله واقعی تعداد مشخصی سهم است.

برای درک بهتر اهمیت حجم مبنا فرض کنید قیمت بازگشایی سهم در ابتدای روز معاملاتی برابر با 32,670 ریال و قیمت پایانی سهم در انتهای روز برابر با 33,977 ریال باشد. در این جا قیمت سهم 4% رشد کرده است. اگر تعداد سهام معامله دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ شده برابر یا بیشتر از همان چیزی باشد که در حجم مبنا آمده است، قیمت بازگشایی سهم در روز بعد همان 33,977 با 5% دامنه نوسان مجاز خواهد بود. اما اگر تعداد سهم معامله شده کمتر از حجم مبنا باشد (فرض کنید نصف حجم مبنا)، در این صورت از 4% رشد قیمت پایانی، تنها 2% آن اعمال می شود. یعنی قیمت پایانی برای روز بعد در 33,323 ریال با 5% دامنه نوسان قیمتی مجاز بازگشایی خواهد شد.

حال که با حجم مبنا آشنا شدیم، به تعریف قیمت پایانی بر می گردیم. همانطور که گفتیم، هر سهم در طول یک روز معاملاتی ممکن است در قیمت های متفاوتی معامله شود. اگر از این قیمت ها میانگین وزنی بگیریم، قیمت پایانی سهم تا همان لحظه بدست می آید. حجم مبنا و قیمت پایانی مبنای قیمت سهم برای معامله در روز بعد خواهند بود.

نحوه محاسبه قیمت بازگشایی سهم با استفاده از قیمت پایانی و حجم مبنا

• اگر سهم حجم مبنا را پر کرده باشد:

در این صورت قیمت بازگشایی سهم برای روز بعد، همان میانگین وزنی قیمت های امروز سهم خواهد بود.

اگر سهم کمتر از حجم مبنا معامله شده باشد:

قیمت آخرین معامله چیست؟

همانطور که می دانید لزوما قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله برابر نیستند. قیمت آخرین معامله می تواند بیشتر، کمتر و یا برابر با قیمت پایانی باشد. قیمت اخرین معامله، قیمتی است که سهم برای آخرین بار طی روز معاملاتی در آن قیمت معامله می شود. به این دلیل که قیمت آخرین معامله می‌تواند نوسان دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ داشته باشد، معمولا از قیمت پایانی برای بررسی سهم استفاده می‌شود. تصویر زیر قیمت آخرین معامله، قیمت پایانی و حجم مبنا را نشان می دهد.

نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که اگر قیمت آخرین معامله بسیار بیشتر از قیمت پایانی باشد و سرمایه گذاری در قیمت آخرین معامله اقدام به خرید سهم کند، در این صورت حتی اگر روز بعد سهم با صف خرید مواجه شود نیز ممکن است سودی برای سرمایه گذار فوق نداشته باشد. زیرا قیمت سهم در قیمت پایانی روز قبل آغاز می شود. پس اگر فردی روز قبل سهم را با قیمتی بسیار بیشتر از قیمت پایانی بخرد ممکن است قیمت صف خرید امروز با قیمت سر به سر خرید وی برابر شود و این صف خرید سودی برای او نداشته باشد.

سوالات متداول

سود سهامدار بر اساس قیمتی که سهم را در آن خرید و فروش کرده است، محاسبه می شود.

اگر سهم صف خرید/ فروش تشکیل دهد، قیمت آخرین معامله با بیشترین/کمترین قیمت در بازه قیمتی مجاز برابر خواهد بود اما لزومی بر برابری قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله وجود ندارد.

تخریب بورس با دامنه نوسان

سال‌هاست بورس و سهامداران با محدودیت دامنه نوسان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. محدودیتی که با ایجاد پدیده «صف‌نشینی» و در نتیجه «انجماد معاملاتی» در حال تخریب تدریجی بازار سهام است.

به گزارش پول نیوز ، به گفته کارشناسان و صاحب‌نظران بورسی، این فرآیند ضمن ناکارآمد کردن بازار می‌تواند به کوچ همیشگی سرمایه از بورس بینجامد. با وجود این در کنار تجربه‌های مثبت دنیا از ایجاد دامنه‌های غیرمحدودکننده برای افزایش پویایی بازار، در ایران همواره دامنه مستحکم و ثابتی برای معاملات بدون توجه به تجمع سفارش‌ها و تغییرات روزانه قیمتی تعیین شده است.

حمیده قاسمی: محدودیت‌های معاملاتی، چه در فاز صعودی و چه نزولی بازار‌ها را به یک میزان با رکود مواجه می‌کند. اتفاقی که سبب صف‌آرایی و ایجاد حباب مثبت یا بعضا منفی در قیمت سهام می‌شود. بورس‌تهران نیز تجربیات این‌چنینی کم نداشته است. دوره‌ای حبابی می‌شود و قیمت‌ها سر به فلک می‌کشد و دوره‌ای بعد دچار اصلاحی فرسایشی می‌شود و برای ماه‌ها فروشندگان برای نقدکردن دارایی خود به در بسته می‌خورند. محدودیتی که دیگر در کمترین بازار سرمایه‌ای یافت می‌شود، در بورس تهران با افزایش هیجان‌های مثبت و منفی، سبب تشکیل فاز‌های متوالی گاوی و خرسی شده و امکان کشف قیمت عادلانه و بازیابی سریع تعادل را به بورس‌بازان نمی‌دهد. به این ترتیب در حالی که بساط دامنه نوسان در اغلب بازار‌های سرمایه برچیده شده است، در ایران محدودیتی همیشگی بر معاملات سهام حاکم است.

در این میان سیاستگذار که از فروردین ۹۶ وعده برقراری دامنه نوسان پویا را به فعالان بورسی داده بود، حالا در شرایط خاص به جای حل مساله تنها به دستکاری‌کردن کف و سقف دامنه نوسان کنونی اکتفا می‌کند و به‌نظر می‌رسد هنوز برنامه‌ای برای حذف، افزایش یا حداقل پویاکردن دامنه نوسان ندارد. به جرات می‌توان گفت اغلب کارشناسان در این‌خصوص اتفاق نظر دارند که محدودیت دامنه نوسان، قفلی بر پویایی بازار سرمایه است که حیات بازار را با مخاطره جدی روبه‌رو کرده است.

علیرضا توکلی‌کاشی، معاون توسعه کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری ایران که مطالعاتی گسترده نیز در این زمینه داشته است، در مقایسه دامنه نوسان معاملات بورس در ایران و سایر کشور‌ها گفت: دامنه نوسان به شکلی که در ایران است، در دنیا وجود ندارد. آنچه تحت‌عنوان دامنه نوسان پویا یا ایستا در بازار سایر کشور‌ها جریان دارد به این شکل است که اگر نیاز به اصلاح یا رشد بیشتر قیمت سهم وجود داشته باشد و این میزان فراتر از دامنه تعیین‌شده باشد، اجازه این اصلاح یا رشد به سهم داده می‌شود. در حالی‌که در بازار سرمایه ایران اجازه تغییرات قیمتی سهم بیش از حد مشخص‌شده داده نمی‌شود.

توکلی‌کاشی درخصوص فلسفه وجودی دامنه نوسان در بازار‌ها خاطرنشان کرد: اصولا کارکرد دامنه نوسان در بورس‌ها برای «جلوگیری از اشتباه معامله‌گران» است. مثلا ممکن است معامله‌گری بخواهد ۱۰۰ سهم را به قیمت ۱۰۰۰ تومان بخرد یا بفروشد، اما به اشتباه اقدام به خرید یا فروش ۱۰۰۰ سهم به قیمت ۱۰۰ تومان کند. چنین خطا‌هایی همواره در هیجانات معامله‌گران و تعجیل آنان در سفارش‌گذاری برای بهره‌گیری از موقعیت‌های معاملاتی رخ می‌دهد و این موضوع بار‌ها سبب بروز خسارت‌های سنگین به معامله‌گران و حتی معامله‌گران حرفه‌ای شده است، بنابراین علت اصلی اعمال دامنه نوسان این است که چنانچه قیمت واردشده از آن محدوده فاصله زیادی داشته باشد، سامانه به‌صورت خودکار جلوی آن را بگیرد.

وی اعمال این نوع محدودیت را متفاوت از تحرکات پویای بازار‌های سرمایه در دنیا عنوان کرد و افزود: چنین محدودیت‌هایی به این معنا نیست که اگر سهمی به دلایل بنیادی بخواهد در یک روز ۳۰ یا حتی ۳۰۰درصد تغییر قیمت دهد، این مکانیزم جلوی آن را بگیرد چراکه دامنه نوسان پویا و ایستایی که اکنون در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، راهکار‌هایی برای حل مساله جلوگیری از خطای کاربران و معامله‌گران بدون آسیب‌زدن به آزادی نوسان قیمت‌ها هستند. کار دامنه نوسان پویا این است که اجازه نمی‌دهد قیمت در هر دو معامله متوالی بیش از میزان مشخصی بین یک تا ۲ درصد تغییر کند. به این صورت که اگر قیمت سهم اکنون ۱۰۰۰‌تومان است در معامله بعدی نمی‌تواند بیشتر از یک تا دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ ۲ درصد نوسان قیمت داشته باشد، اما پس از ثبت قیمت این معامله، معامله بعدی می‌تواند بر اساس آن قیمت نوسان کند؛ بنابراین قیمت سهم می‌تواند حتی تا ۱۰درصد نیز در قالب ۱۰‌معامله متوالی یک درصدی جابه‌جا شود.

این کارشناس بازار سرمایه در تشریح مکانیزم دامنه نوسان ایستا در بازار‌های مالی دنیا گفت: در دامنه نوسان ایستا، بورس مشخص می‌کند که اگر قیمت سهم مجموعا در یک روز از محدوده مشخصی بیشتر شد، این میزان به‌عنوان یک اتفاق ویژه ثبت شود، سپس معاملات را متوقف می‌کند و به بازار خبر می‌دهد که قیمت بیش از حد کاهش یا افزایش یافته است. در این شرایط پس از یک توقف موقت، نهاد ناظر بورس، یک حراج برگزار می‌کند و دوباره قیمت سهم بر پایه قیمت جدید کشف‌شده در حراج که حتی ممکن است با قیمت چند دقیقه قبل بسیار متفاوت باشد، شروع به حرکت می‌کند. بعد از هر توقف قیمت سهم می‌تواند چندین‌بار افزایش یا کاهش یابد. توقف معاملاتی یا (Circuit Breaker) مکانیزم‌هایی تعبیه‌شده در هسته معاملات هستند که چنانچه نوسان سهم از میزان مشخصی بیشتر شود به صورت اتوماتیک معاملات را متوقف می‌کنند و بعد از انجام یک حراج، دوباره معاملات از سر گرفته می‌شوند.

وی در تشریح بیشتر کارکرد دامنه ایستا افزود: مثلا اگر در یک بازار دامنه نوسان ایستا ۱۰ درصد باشد، این به آن معناست که اگر قیمت‌ها در یک روز و در چند معامله متوالی بیش از ۱۰ درصد تغییر پیدا کند، سامانه و هسته معاملاتی متوقف می‌شود، حراج مجدد را انجام می‌دهد، بعد از کشف قیمت که ممکن است بیش از ۲۵ درصد با قیمت قبل متفاوت باشد، دوباره با دامنه نوسان ایستای ۱۰‌درصدی قیمت سهم نوسان می‌کند. مثلا در معاملات سهام گیم‌استاپ در بورس نزدک آمریکا در یک روز ۳۰۰ درصد رشد قیمت ثبت شده بود و عملا در یک روز سه‌بار سامانه معاملات دچار وقفه شده و دوباره معاملات با یک حراج مجدد از سر گرفته شد.

توکلی رویه استفاده شده در بازار سرمایه ایران را همواره حرکت در چارچوب محدودیت‌ها ارزیابی کرد و گفت: در کنار تجربه‌های مثبت دنیا از ایجاد دامنه‌های غیرمحدود کننده برای افزایش پویایی بازار، در ایران همواره دامنه مستحکم و ثابتی برای معاملات بدون توجه به تجمع سفارش‌ها و تغییرات روزانه قیمتی تعیین شده است. بر این اساس اجازه تحرک پویای سهم براساس نیاز به تغییراتی بیش از دامنه محدود اعمال‌شده، داده نشده است و همین مساله روند حرکت بازار را از روان بودن خارج کرده و به سمت صف‌نشینی برده است.

وی با اشاره به افزایش تدریجی محدودیت‌ها به جای حرکت به سمت تجربه‌های جهانی یادآور شد: در ایران در ۲۰ سال گذشته دامنه نوسان ارقامی بین یک تا ۱۰ درصد در زمان‌های مختلف و برای اوراق بهادار مختلف تعیین شده است. حتی مفاهیم ابتکاری و جدیدی همچون حجم مبنا و گره معاملاتی که همه از تبعات محدودیت دامنه نوسان بوده نیز به مقررات بازار سرمایه اضافه شده است. این راهکار‌ها نه‌تن‌ها مشکلات را در بازار ما حل نکرده، بلکه مشکلات جدیدی را نیز برای بورس ما به دنبال داشته است.

معاون توسعه کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری ایران در تشریح تبعات اعمال دامنه محدود در بازار سرمایه گفت: مهم‌ترین مشکلی که دامنه نوسان محدود در بازار‌ها ایجاد می‌کند بحث Effect Magnet یا همان «اثر کهربایی (آهنربایی)» در بازار است. به این ترتیب که اگر در بازار، رقابتی در جهت افزایش یا کاهش قیمت آغاز شود، چنانچه محدودیتی برای سقف رقابت وجود داشته باشد، بازار با کوچک‌ترین تحریکی، قیمت را به محدوده سقف یا کف می‌رساند؛ درست مانند اینکه شما قطعه‌ای آهنی را به آهنربا نزدیک کنید، زمانی که فاصله از حدی کمتر می‌شود، بلافاصله آهنربا با قدرت بسیار زیادی آن قطعه فلزی را به خود جذب می‌کند. نمونه این رفتار بار‌ها در بورس دیده شده که نمود عینی بروز اثر کهربایی در بازار است.

وی با تاکید بر تقلیل این اثر در نبود محدودیت دامنه نوسان خاطرنشان کرد: اگر در بازار‌ها محدودیت دامنه نوسان نداشته باشیم بازیگران روی قیمت حساسیت خواهند داشت و هر چند با هم رقابت می‌کنند، اما وقتی قیمت‌ها از حدی فاصله می‌گیرد سرعت رقابت‌ها کاهش می‌یابد. در این حالت با وجود محدودیت در دامنه نوسان، چون می‌دانند که سقفی برای قیمت وجود دارد بلافاصله همه معامله‌گران رقابت را رها می‌کنند و در حد قیمتی مشخص‌شده در صف خرید یا صف فروش می‌نشینند، به همین دلیل است که اکنون در همه بورس‌های دنیا با محدودیت دامنه نوسان مخالفت می‌شود و آن را حذف کرده‌اند.

این کارشناس بازار‌های مالی آسیب دیگر وجود محدودیت دامنه نوسان را متوجه زمان پیش‌گشایش و حراج اولیه بازار دانست و افزود: در همه بورس‌ها حراج آغازین برای کشف قیمت انجام می‌شود و در این مرحله بازار‌ها بدون دامنه نوسان هستند. سپس با کشف قیمت در حراج پیش‌گشایش قیمت شروع بازار براساس قیمت کشف‌شده در حراج آغازین و دامنه نوسان بر مبنای همین قیمت آغازین تعیین می‌شود، یعنی در همه جای دنیا قیمت مبنا برای دامنه نوسان ایستا در یک جلسه معاملاتی، قیمت آغازین کشف‌شده در حراج آغازین است، اما در بازار ایران قیمت مبنای تعیین دامنه نوسان روزانه، براساس قیمت پایانی روز قبل است که این رفتار امروزه در هیچ بورسی مشاهده نمی‌شود.

توکلی کامل نبودن ابزار‌های معاملاتی بازار در ایران را نیز سبب بروز هیجان ارزیابی کرد و گفت: ناقص بودن ابزار‌های مالی امکان مانور منطقی معامله‌گران را در روند‌های بازار از بین می‌برد. به طور مشخص در ایران فروش تعهدی (Short Sell) و ایجاد امکان استفاده از دانش و تخصص افراد در روند کاهشی سهم فراهم نیست، بنابراین افراد با داشتن پول فقط می‌توانند به افزایش قیمت بازار دامن بزنند و اگر بخواهند قیمت سهم را کاهش دهند باید سهم داشته باشند تا برای فروش آن اقدام کنند و بتوانند قیمت سهم را پایین بیاورند. بر این اساس اگر کسی سهمی در اختیار نداشته باشد و انتظار کاهش قیمت سهم را داشته باشد امکان تاثیر گذاشتن بر بازار را با تکیه بر دانش و تصمیم خود نخواهد داشت؛ بنابراین اگر ما قرارداد‌های فروش تعهدی را داشتیم، کسی که سهم هم نداشت و صرفا پول داشت و نتیجه تحلیلش کاهش قیمت سهام بود می‌توانست بر قیمت کاهشی بازار اثرگذار شود.

وی بهره‌گیری از ابزار‌های تعادل‌ساز را برای جلوگیری از رکود و صف‌نشینی در بازار ضروری خواند و تصریح کرد: به اعتقاد من متعادل کردن بازار به این معناست که بتوانیم نیرو‌هایی را در بازار فعال کنیم که بازار را همزمان به سمت بالا و پایین تحت فشار قرار دهند و همین موضوع باعث شود که بازار زودتر به تعادل برسد. این نیرو در کنار آزاد شدن دامنه نوسان می‌تواند به متعادل شدن و کاهش نوسانات بازار کمک کند. درواقع سیاستگذاران ما تصور می‌کنند که اگر دامنه نوسان را محدود کنند به کاهش نوسانات بازار کمک کرده‌اند؛ در صورتی که تجربه محدود همین چند سال بازار سرمایه و وجود همزمان دامنه نوسان ۲ تا ۱۰ درصد در بازار نشان می‌دهد که در هر بازاری دامنه نوسان محدودتر بوده، نوسانات آن بازار نیز بیشتر بوده است. این در حالی است که هر جا دامنه نوسان بازتر بوده، در مجموع نوسانات قیمت اوراق بهادار نیز کمتر بوده است. علت بروز این پارادوکس را باید در تحلیل اثر کهربایی یافت.

معاون توسعه کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری ایران ارائه هر راهکاری را نیازمند تضمین «حذف‌صف‌نشینی» در بازار سرمایه دانست و یادآور شد: تاکنون برای حل مشکل دامنه نوسان و همچنین پاسخگویی به نگرانی‌های ناظر بازار درخصوص بروز هیجانات و نوسانات شدید، راه‌حل‌های مختلفی ارائه شده است. یکی از این راه‌حل‌ها استفاده از بازارگردان‌های حرفه‌ای است؛ چنانچه بازارگردانان حرفه‌ای با دامنه نوسان باز در بازار حضور پیدا کنند، می‌توانند با محدودیت دامنه مظنه و سفارشات انباشته خود و اجرای سفارشات هوشمندانه توسط معاملات الگوریتمی، جلوی نوسانات غیرطبیعی بازار را بگیرند.

وی تصریح کرد: اگر ناظر اعتقادی به حضور بازارگردان نیز ندارد می‌تواند هر راه دیگری را برود، اما باید به این نکته توجه کند که راه در پیش گرفته شده متضمن حذف صف در بازار باشد. اگر با تغییر رویه یا اجرای سیاست جدیدی در مدیریت بازار، همچنان شاهد وجود صف در بازار بودیم، به آن معناست که آن سیاست راهکار درستی نبوده است. هر راهکاری که سبب برچیده‌شدن مطلق کلیه صف‌های خرید و فروش باشد، راهکار اصولی بازار ما خواهد بود؛ حتی اگر از مسیربازارگردانی، دامنه نوسان ایستا و دامنه نوسان پویا نیز نگذرد.